TeH2O Szlak Wody, Przemysłu i Rzemiosła w Bydgoszczy

Rewitalizacja obszarów poprzemysłowych to nie tylko remonty i adaptacje industrialnych obiektów, ale także działania sieciujące, wzmacniające współpracę pomiędzy podmiotami, które pochodząc z różnych sektorów; to wysiłki ukierunkowane na jak najlepsze wykorzystanie potencjału poszczególnych miejsc oraz wzmocnienie ich oddziaływania społecznego i ekonomicznego. Jednym z przykładów takich działań jest bydgoski Szlak Wody, Przemysłu i Rzemiosła – TeH₂O.

Szlak jako opowieść 

Nazwa, oprócz oczywistych skojarzeń z wodą i techniką, może być również rozszyfrowywana jako T-technika, H-historia i dwa razy O-opowieść. Duży nacisk kładzie się bowiem na opowiadanie nie tylko o obiektach tworzących szlak, lecz przede wszystkim o ludziach – wizjonerach, którzy tworzyli przemysłową Bydgoszcz i pasjonatach, którzy pozwalają dalej trwać dziedzictwu tych miejsc. Pomysł utworzenia szlaku powstał w 2012 roku i został wypracowywany w ramach realizacji międzynarodowego projektu SHIFT-X, współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Instytucją zarządzającą szlakiem jest Muzeum Okręgowe (MO) im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy. Spora część obiektów przynależących do szlaku to działy Muzeum.

W skład szlaku TeH₂O wchodzą:

• Exploseum – centrum techniki wojennej DAG Fabrik Bromberg, w dawnej niemieckiej fabryce materiałów wybuchowych

  

• Spichrze nad Brdą – budynki będące symbolem miasta; w ich wnętrzach prezentowane są ekspozycje stałe, poświęcone historii Bydgoszczy oraz wystawy czasowe

  

• Wyspa Młyńska – na której niegdyś mieściły się mennice i młyny, dzisiaj pełni funkcje rekreacyjno-kulturalne; znajdują się tutaj m.in. działy MO w Bydgoszczy: Europejskie Centrum Pieniądza, Zbiory Archeologiczne, Galeria Sztuki Nowoczesnej

  

   

• Kanał Bydgoski – XVIII-wieczny wyjątkowy zabytek hydrotechniczny

  

• Wieża Ciśnień i Hala Pomp – w ich wnętrzach znajduje się Muzeum Wodociągów, organizowane są tutaj wydarzenia kulturalne, a z tarasu rozciąga się wspaniały widok na całe miasto

  
• Muzeum Mydła i Historii Brudu – prywatna „żywa” ekspozycja; w trakcie zwiedzania można dowiedzieć się więcej o historii czystości i brudu oraz stworzyć własne mydło

  

• Muzeum Fotografii w Bydgoszczy – przy Wyższej Szkole Gospodarki w Bydgoszczy; w jego zbiorach znajduje się blisko cztery tysiące eksponatów związanych z dzisiejszą fotografią i jej historią
• Warzelnia Piwa Bydgoszcz – restauracja z browarem, mini ekspozycją dotyczącą browarnictwa na ścianach oraz prelekcjami dotyczącymi historii piwowarstwa w Bydgoszczy i sposobów warzenia złotego trunku
• Muzeum Farmacji Apteki „Pod Łabędziem” – apteka działająca w tym miejscu od 1853 roku; obecnie trwają prace związane ze stworzeniem nowej ekspozycji
• Muzeum Kanału Bydgoskiego im. S. Malinowskiego – na wystawach stałych i czasowych można oglądać liczne makiety Kanału Bydgoskiego; odbywają się tu także zajęcia edukacyjne, kulturalne i sportowe
• Introligatornia przy Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej – wciąż działająca pracownia, w której do oprawiania książek wykorzystywane są zabytkowe sprzęty

  

• Dawna Gazownia Miejska – jeden z najstarszych tego typu obiektów w Polsce; w trakcie zwiedzania można posłuchać historii o funkcjonowaniu tego zakładu
• Fabryka Obrabiarek do Drewna – zabytkowa willa wraz z halą produkcyjną, w której do niedawna słychać było stukot maszyn i czuło się zapach drewna

  

• Barka Lemara – barka towarowa wyremontowana staraniem Fundacji „Kanał Bydgoski”, Żeglugi Bydgoskiej i Rady Miasta; na ekspozycji w jej wnętrzach można zapoznać się z historią tutejszej żeglugi śródlądowej i tradycjami rodzin szyperskich

  

Wielosektorowa współpraca na rzecz dziedzictwa

Wyliczenie obiektów wchodzących w skład szlaku wskazuje, że są to podmioty prowadzone zarówno przez organizacje publiczne (muzea, biblioteki, domy kultury), pozarządowe (fundacje, stowarzyszenia), jak i prywatne (szkoła wyższa, muzeum, restauracja), działające w bardzo różnych obszarach, jednak wszystkim im przyświeca idea zachowania i promocji dziedzictwa poprzemysłowego Bydgoszczy.

Działalność szlaku została wpisana w Gminny Program Rewitalizacji Miasta Bydgoszczy 2023+. W ramach programów włączania społecznego poprzez kulturę zaplanowano projekt społeczny „Na Bydgoskim szlaku TeH₂O”, który zakłada aktywizację społeczno-obywatelską m.in. poprzez wzmacnianie roli dziedzictwa kulturowego w przedsiębiorczości społecznej czy działania tożsamościowe. Szlak przynależy do Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego (ERIH); co roku organizowane jest święto szlaku – TeHO Fest, w trakcie którego wszystkie obiekty przynależące do szlaku można zwiedzić za darmo; oferowane są także dodatkowe atrakcje.

Wśród korzyści związanych z tworzeniem szlaków kulturowych na rewitalizowanych obszarach poprzemysłowych można wskazać między innymi ochronę cennych zabytkowych miejsc związanych z dziedzictwem poprzemysłowym; adaptację tych obiektów na cele kulturalne i turystyczne; stworzenie atrakcyjnej, kompleksowej oferty spędzania wolnego czasu zarówno dla mieszkańców, jak i dla turystów; budowanie wizerunku miasta jako centrum turystyki industrialnej (co stanowi jego wyróżnik); skierowanie ruchu turystycznego do mniej uczęszczanych miejsc czy wymianę doświadczeń między podmiotami pochodzącymi z różnych sektorów.

Strona szlaku: www.ludzieitechnika.pl

Autor: dr Agnieszka Konior