Wpisz czego szukasz

Wybierz kategorie

Strona główna > Baza Wiedzy > Woda w mieście – Stary Kanał Bydgoski

Woda w mieście – Stary Kanał Bydgoski

11 października 2017

Tereny nadwodne były tematem rewitalizacji w ramach programu REURIS – Revitalisation of Urban River Spaces. Projekty prowadzono w ramach programu w sześciu różnych ośrodkach miejskich w Europie, w tym w Katowicach (rzeka Ślepiotka) i w Bydgoszczy (Stary Kanał Bydgoski). Projekt bydgoski był od początku interesujący i skupiał uwagę m.in. dlatego, że rewitalizacja terenów położonych nad Starym Kanałem Bydgoskim była dopełnieniem większego projektu, w skład którego wchodziła rewitalizacja Bydgoskiego Węzła Wodnego, w tym również Wyspy Młyńskiej.

Kontekst

Projekt budowy kanału łączącego rzeki Brdę i Noteć rozważany był już w 1766 roku. Twórcą projektu był geograf królewski kapitan Ćśaky, Węgier, który w Polsce otrzymał szlachectwo. Kanał wykopano po rozbiorach z polecenia króla pruskiego Fryderyka II według projektu Ćśakyego. Znaczenie kanału wzrosło po pojawieniu się statków parowych po 1883 roku, a pierwsza przebudowa została podjęta w 1915 roku, kiedy to zdecydowano się na wybudowanie nowej odnogi.

Stary Kanał Bydgoski – zdjęcie archiwalne.

Wówczas powstały pierwsze restauracje z ogródkami, muzyką i tańcami. Podczas tej przebudowy skrócono kanał i zbudowano nowy odcinek. Stary odcinek kanału pozostawał drogą rezerwową aż do 1971 roku, kiedy to władze miasta uznały, że jedynym sposobem na rozwiązanie problemów komunikacyjnych w tym rejonie Bydgoszczy jest zasypanie kanału na znacznej długości i zbudowanie na jego miejscu Ronda Grunwaldzkiego. Otoczenie Starego Kanału w znacznej części uległo degradacji. Trudne stały się kwestie własnościowe, znaczne tereny przeznaczono na ogródki działkowe, zaczęto budowę plomb od strony północnego bulwaru, park stał się miejscem niebezpiecznym i zapomnianym. Grupy spędzające czas na piciu w gęstych krzakach, wagarowicze, wreszcie półmrok rzucany przez gęstwinę zaniedbanej roślinności nie sprzyjały relaksowi i spacerom po ścieżkach parkowych. Życie na wodzie też powoli zamierało, nie było już łódek i kajaków ani letnich ogródków nad brzegiem Starego Kanału. Przez teren w pobliżu Ronda Grunwaldzkiego pospiesznie pokonywali poranni przechodnie i matki z dziećmi do pobliskich żłobków czy przedszkoli. Wraz z dofinansowaniem na inne elementy Bydgoskiego Węzła Wodnego, w tym na Wyspę Młyńską, pojawiła się szansa na rewaloryzację Starego Kanału Bydgoskiego.

Przebieg

30 listopada 2005 roku Stary Kanał Bydgoski wraz z wszystkimi urządzeniami inżynieryjnymi (dziewięć śluz i jeden jaz) został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych pod numerem A/900/1-27 i stanowi wyjątkowy zabytek hydrotechniczny nie tylko na skalę Polski, ale również świata. Projekt w ramach programu REURIS był realizowany od września 2009 do sierpnia 2012 roku. Projekt budowlany dla odcinka pilotażowego objął teren o powierzchni 3,5 ha. Odcinek pilotażowy jest stosunkowo niewielki. Dla potrzeb dokumentacji projektowej sporządzono wiele analiz. Pierwszą z nich była analiza hydrograficzna wykonana przez Miejską Pracownię Urbanistyczną. Wykonano również analizy: socjologiczną, przestrzenną i dendrologiczną. W obszarze kanału występują gatunki prawnie chronione. Niektóre drzewa liczą nawet 200 lat, zidentyfikowano wśród nich 19 drzew pomnikowych i 38 wytypowanych do objęcia ochroną (!). Badania socjologiczne w formie ankiet, stanowiące integralną część konsultacji społecznych, zostały przeprowadzone w kwietniu 2009 roku. Ponad 750 osób wskazało na atuty i wady tego terenu oraz wyraziło swoje oczekiwania względem działań rewitalizacyjnych.

Stary Kanał Bydgoski podczas prac rewitalizacyjnych. Fot. B. Kozłowska.

Projekt realizowano w kilku fazach:

Faza I – rozpoznanie terenu, poprzedzenie procesu projektowego szczegółowymi badaniami terenu przez prace ekspertów – waloryzacja przyrodnicza, analiza historyczna, hydrotechniczna, uwarunkowania przestrzenne.

Faza II – rozpoznanie potrzeb użytkowników badania i konsultacje społeczne (próba ilościowa i spotkania w grupach fokusowych) celem określenia potrzeb przyszłych użytkowników terenu.

Faza III – tworzenie wytycznych projektowych, warsztaty studentów Wydziału Architektury Politechniki w Poznaniu (pod kierunkiem dr Anny Januchty-Szostak) i studentów Uniwersytetu w Tilburgu (Holandia) – spojrzenie na teren okiem młodych, twórczych ludzi; analiza SWOT; opracowanie szczegółowych wytycznych dla projektu.

Faza IV – zatwierdzanie projektu, akceptacja proponowanych przez projektantów rozwiązań projektowych na forum Rad Technicznych skupiających jednostki włączone w realizację projektu oraz je opiniujących.

Faza V – realizacja robót według dokumentacji.

Finansowanie

Koncepcja projektowa obejmowała początkowo teren o powierzchni 65 ha, a koszt inwestycji wynosił ponad 46 mln zł. Po zmniejszeniu zakresu koszt całkowity wyniósł ponad 3,5 mln zł, w tym 2,2 mln zł stanowiło dofinansowanie. Dodatkowe badania i promocja projektu – to około 0,6 mln zł. Ogółem koszty realizacji projektu wyniosły 4,6 mln zł. Projekt został zrealizowany w ramach REURIS – Revitalisation of Urban River Spaces.

Efekty

Zrealizowane elementy projektu to: platformy widokowe, ścieżki dydaktyczne,

Stary Kanał Bydgoski – szykany. Fot. B. Kozłowska.

sieć ścieżek pieszych i rowerowych, kładki piesze nad kanałem, taras wypoczynkowy z miejscami do gry w szachy, plac zabaw dla dzieci, nowe oświetlenie terenu, elementy małej architektury – ławki i kosze, elementy wodne, takie jak szykany, które miały za zadanie wywołać wrażenie piętrzenia i ruchu wody również w okresach, gdy jest jej mało, zbiorowiska roślin nadwodnych, ozdobne kwietniki i rabaty bylinowe wzdłuż brzegu kanału w celu jego renaturyzacji i uatrakcyjnienia. Zejścia (skarpy) do kanału były przed realizacją projektu strome, porośnięte krzewami i trawą, niedostępne nie tylko dla osób niepełnosprawnych. Pomimo dużej świadomości wartości Starego Kanału wśród mieszkańców Bydgoszczy głównym ośrodkiem skupiającym uwagę władz z racji spektakularnego sukcesu w ostatnich latach jest Wyspa Młyńska. Stary Kanał nie skupia na sobie wystarczającego zainteresowania. W rezultacie pomimo że działania wykonane w ramach programu REURIS zostały bardzo wysoko ocenione, ciągle brakuje zapału i środków, żeby zająć się kompleksową rewitalizacją Starego Kanału Bydgoskiego.

Autor: Barbara Kozłowska

Czy artykuł był pomocny?
Powiązane Baza Wiedzy (3)
Powiązane Ścieżki działania (2)
Powiązane Dobre Praktyki (3)
Powiązane Narzędzia (0)
Powiązane Akty Prawne (0)
Powiązane Rewitalizacja (0)
Powiązane Publikacje (0)

Zobacz także

Wpisz czego szukasz