Dotacje na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane od wojewódzkiego konserwatora zabytków

Artykuł omawia, w jaki sposób wojewódzki konserwator zabytków udziela dotacji na tle systemu finansowania opieki nad zabytkami w Polsce. Przede wszystkim określa, kto i na jakie prace może uzyskać dotację, a także jakie zasady obowiązują przy ubieganiu się o fundusze pochodzące z budżetu państwa.

System finansowania zabytków został określony w Ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (art. 71–83a), jej podstawowym wyróżnikiem jest rozdzielenie pojęcia ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Do ochrony zabytków odnoszą się wszelkie czynności władcze podejmowane w tym zakresie przez organy administracji publicznej, natomiast opieka nad zabytkami polegająca na utrzymaniu ich we właściwym stanie technicznym należy do właścicieli i użytkowników zabytków. Tak więc to na właścicielu spoczywa obowiązek właściwego zabezpieczenia i utrzymania obiektu zabytkowego oraz prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku.

Biorąc pod uwagę specyfikę prac remontowych i konserwatorskich przy zabytkach, finansowanie opieki nad zabytkami zostało wpisane w ogólny system finansów publicznych. Dzięki temu właściciel lub posiadacz zabytku, tzn. osoba fizyczna, jednostka samorządu terytorialnego lub inna jednostka organizacyjna posiadająca tytuł prawny do zabytku wpisanego do rejestru zabytków jako „sprawująca opiekę nad zabytkiem” może ubiegać się o przyznanie dotacji celowej z budżetu państwa. W tym wypadku dotacja może być udzielona przez: 1) ministra kultury i dziedzictwa narodowego, 2) wojewódzkiego konserwatora zabytków (WKZ). Dodatkowo w trybie określonym odrębnymi przepisami dotacje przy zabytku wpisanym do rejestru mogą być udzielane przez organy stanowiące gmin, powiatów lub samorządów województw.

Sposób i zakres udzielanych dotacji został szczegółowo opisany w uoozionz. Do najważniejszych zapisów należy określenie, na jakie prace można uzyskać wsparcie finansowe. I tak dotacja może obejmować nakłady konieczne na (art. 77):

1) sporządzenie ekspertyz technicznych i konserwatorskich;

2) przeprowadzenie badań konserwatorskich lub architektonicznych;

3) wykonanie dokumentacji konserwatorskiej;

4) opracowanie programu prac konserwatorskich i restauratorskich;

5) wykonanie projektu budowlanego zgodnie z przepisami Prawa budowlanego;

6) sporządzenie projektu odtworzenia kompozycji wnętrz;

7) zabezpieczenie, zachowanie i utrwalenie substancji zabytku;

8) stabilizację konstrukcyjną części składowych zabytku lub ich odtworzenie w zakresie niezbędnym dla zachowania tego zabytku;

9) odnowienie lub uzupełnienie tynków i okładzin architektonicznych albo ich całkowite odtworzenie, z uwzględnieniem charakterystycznej dla tego zabytku kolorystyki;

10) odtworzenie zniszczonej przynależności zabytku, jeżeli odtworzenie to nie przekracza 50% oryginalnej substancji tej przynależności;

11) odnowienie lub całkowite odtworzenie okien, w tym ościeżnic i okiennic, zewnętrznych odrzwi i drzwi, więźby dachowej, pokrycia dachowego, rynien i rur spustowych;

12) modernizację instalacji elektrycznej w zabytkach drewnianych lub w zabytkach, które posiadają oryginalne, wykonane z drewna części składowe i przynależności;

13) wykonanie izolacji przeciwwilgociowej;

14) uzupełnianie narysów ziemnych dzieł architektury obronnej oraz zabytków archeologicznych nieruchomych o własnych formach krajobrazowych;

15) działania zmierzające do wyeksponowania istniejących, oryginalnych elementów zabytkowego układu parku lub ogrodu;

16) zakup materiałów konserwatorskich i budowlanych, niezbędnych do wykonania prac i robót przy zabytku wpisanym do rejestru, o których mowa w pkt 7–15;

17) zakup i montaż instalacji przeciwwłamaniowej oraz przeciwpożarowej i odgromowej.

Celem udzielanych dotacji ma być prowadzenie prac, które wyeksponują wartości zabytkowe, powstrzymują degradację zabytku. Dopuszczona jest możliwość dofinansowania prac stabilizujących konstrukcję czy odtwarzania elementów zniszczonych (tynki, stolarka), niemniej rekonstrukcje nie mogą przekroczyć 50% oryginalnej substancji (niezależnie, czy dotyczy to rzeźby, czy obiektu budowlanego). Tak więc wnioski dotyczące np. przebudowy czy modernizacji zabytków nie mogą być dofinansowane, nawet jeżeli na takie działania wydał pozwolenie WKZ.

Otrzymanie pozwolenia WKZ nie jest równoznaczne z możliwością starania się o udzielenie dotacji na wszystkie uzgodnione prace. Uoozionz wskazuje zamknięty katalog działań, na które może być udzielane wsparcie finansowe.

Szczegóły techniczne dotyczące m.in. warunków udzielania dotacji z budżetu państwa, terminów naborów czy wzorów wniosków określało do maja 2017 roku Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 6 czerwca 2005 roku w sprawie udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków (Dz.U. Nr 112, poz. 940) . Przede wszystkim dotacje przyznawane przez urzędy konserwatorskie mogły być udzielane na prace planowane do wykonania lub jako refundacje poniesionych wcześniej nakładów. Na prace planowane wnioski były składane do 28 lutego roku, w którym ma być udzielona dotacja. Wnioski o refundację poniesionych nakładów na prace wykonane w ciągu trzech ubiegłych lat można było składać do 30 czerwca każdego roku – po zakończeniu wszystkich prac wymienionych w pozwoleniu WKZ.

Złożenie wniosku nie jest równoznaczne z przyznaniem dotacji czy też przydzieleniem pełnej kwoty dotacji, o jaką stara się wnioskodawca. Ilość i wysokość udzielanych dotacji zależy od liczby zgłoszonych wniosków i wartości środków posiadanych w budżecie przez WKZ na ten cel (są to bardzo zróżnicowane fundusze w poszczególnych województwach). Zwykle dotacje nie przekraczają 50% wartości całości prac, choć istnieje możliwość dofinansowania prac do 100% wartości zadania, jednak pod ściśle określonymi warunkami, dotyczącymi przede wszystkim stanu zachowania zabytku i jego szczególnej wartości lub też skomplikowanych pod względem technologicznym prac lub robót (art. 78 uoozionz).

W przypadku udzielania dotacji przez WKZ nie mają zastosowania przepisy Kodeksu Postępowania Administracyjnego dotyczące np. terminu rozpatrywania spraw czy możliwości odwołania się od decyzji o nie przyznaniu dotacji przez WKZ (art. 79 uoozionz).

Nie ma szczegółowych trybów i standardów dotyczących udzielania dotacji, opracowanych centralnie dla całego kraju. W tym zakresie konserwatorzy wojewódzcy, rozpatrując złożone wnioski, posługują się opracowanymi we własnych urzędach procedurami i regulaminami, są one zamieszczane na stronach internetowych (np. Zarządzenie Podkarpackiego WKZ z dnia 11 stycznia 2017 roku. Najczęściej sprawdzana jest poprawność formalna wniosków i niezbędnych załączników, walory artystyczne, historyczne i naukowe zabytku (np. udział znanego artysty, unikatowy charakter dzieła, znaczenie zabytku na tle lokalnego dziedzictwa kulturowego). Brany jest pod uwagę stan zachowania zabytku, tj. konieczność podjęcia prac ze względu na zagrożenie całkowitego zniszczenia zabytku.

Pałac w Kazimierzu. Odzyskany przez gminę Głogówek z rąk prywatnego właściciela, w latach 2014–2016 dzięki środkom własnym gminy oraz dotacjom udzielonym przez WKZ wykonano kompleksowy remont dachu, co przyczyniło się do zabezpieczenia zagrożonego zniszczeniem zabytku. *Fot. Archiwum WUOZ w Opolu.*

WKZ może poddać analizie celowość realizacji zadania: czy prace są kontynuacją podjętych w ubiegłych latach przez wnioskodawcę działań, czy przyznanie środków umożliwi ich zakończenie oraz jaką wysokość wkładu własnego w kosztach przedsięwzięcia deklaruje wnioskodawca.

Warunkiem koniecznym uzyskania dotacji jest złożenie przez właściciela lub użytkownika zabytku formalnego wniosku w sprawie zgodnego z wymaganiami organu udzielającego dotacji. Formularze są dostępne w siedzibach urzędów oraz można je pobrać ze stron internetowych. Konieczne jest dołączenie stosownych dokumentów (np. kosztorysów prac z przedmiarem robót, pozwolenia na budowę, pozwolenia WKZ na prowadzenie prac, a przy refundacjach protokoły odbioru prac przez WKZ, kosztorysy powykonawcze z obmiarem robót czy faktury). Więcej na ten temat do przeczytania w artykule Jak aplikować o dotacje na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane od Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Źródła prawne:

Ustawa z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, Dz.U. z 2014 r. Nr 1446, z późn. zm.

Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 6 czerwca 2005 roku w sprawie udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków, Dz.U. z 2014 r., poz. 399 – uchylone.

Autor: Iwona Solisz

Dokumenty do pobrania

przykładowy wniosek o dotację celową do WKZ
Wielkość pliku: 49 kB Pobierz plik

Czy artykuł był pomocny?

Tagi:

Dokumenty do pobrania

Tagi:

Zobacz także

FEnIKS dla zabytków. Materiały do pobrania

Webinarium na temat adaptacji dziedzictwa do zmian klimatu

Badanie KK-2 – Q&A