Przeprowadzenie diagnozy służy poznaniu środowiska lokalnego lub jakiegoś wybranego aspektu jego funkcjonowania, w tym motywów, potrzeb i zasobów ludzkich. To także okazja do skonfrontowania własnej wizji z poglądami innych osób.

Przeprowadzenie diagnozy pozawala na:

• lepsze określenie potrzeb, kompetencji, motywów i możliwości odbiorców,
• skonfrontowanie własnych poglądów, opinii i wiedzy z danymi empirycznymi,
• lepsze wykorzystanie mniej znanych zasobów środowiska i energii ludzi,
• śledzenie zmian, procesów, trendów,
• zrozumienie, dlaczego „coś nie działa” – to dobry punkt wyjścia do szukania nowych rozwiązań,
• zaangażowanie ludzi i zdobycie sojuszników.

W procesie zarządzania dziedzictwem diagnoza może dotyczyć rożnych obszarów, mając charakter kompleksowy (np. rozpoznanie potencjału rozwojowego dziedzictwa w gminie w procesie programowania rozwoju lokalnego), lub też węższego obszaru (np. ocena potencjału dziedzictwa w budowaniu marki miejsca). Zakres i charakter diagnozy zależą od jej celu, przedmiotu badań, jak i złożoności problematyki. Prowadzenie diagnozy powinno być przemyślane i zaplanowane tak, żeby dostarczało wartościowych i przydatnych informacji. Można wykorzystać poniższe metody badawcze:

• analiza dokumentów,
• badanie ankietowe,
• wywiad indywidualny i grupowy,
• obserwacja

W podejściu partycypacyjnym szczególnie ważne jest stosowanie metod, które pozwalają pozyskać informacje od jak największej i jak najbardziej zróżnicowanej grupy mieszkańców, co pozwala spojrzeć na sprawę z różnych perspektyw.