Wpisz czego szukasz

Wybierz kategorie

Strona główna > Baza Wiedzy > Magia Podlasia – urok małych miasteczek. Synagoga w Tykocinie.

Magia Podlasia – urok małych miasteczek. Synagoga w Tykocinie.

16 maja 2018

Synagoga w Tykocinie jest integralną częścią tego, w przeszłości wielokulturowego miasteczka. Miasto posiada najstarszy zespół urbanistyczny historycznego Podlasia z zachowanym układem charakterystycznym dla miasteczka żydowskiego. Do dzisiejszego dnia zabudowa stanowi świadectwo kultury żydowskiej. W Tykocinie organizowane są jarmarki, wystawy, koncerty, różnego rodzaju wydarzenia związane z tą kulturą, z bogatą historią Tykocina i unikalną, okalającą przyrodą.

Kontekst

 Synagoga w Tykocinie. Fot. B. Kozłowska

 

Początki Tykocina wiążą się z powstaniem grodu rzędu kasztelańskiego z podgrodziem w okresie od XI do XIV wieku. Prawa miejskie uzyskał Tykocin w 1425 roku, a w 1522 roku osiedlili się w nim pierwsi osadnicy żydowscy, a dokładnie 22 rodziny, sprowadzone w celu ożywienia handlu. Według danych z 1800 roku Żydzi stanowili 70% mieszkańców miasta, a tuż przed II wojną światową – 50% całej populacji. Tykocin liczył wówczas 5000 mieszkańców, obecnie około 2000. Ślady kultury żydowskiej znajdziemy w Tykocinie na każdym kroku, należy jednak pamiętać, że miasto stanowiło królewszczyznę aż do 1661 roku, kiedy to wraz z całym starostwem otrzymał je na dziedziczną własność za zasługi dla Rzeczypospolitej Stefan Czarniecki. To dzięki umieszczeniu przez Czarnieckiego w Tykocinie zasobnego skarbca i późniejszym związkom z rodziną Branickich miasto kwitło i rozwijało się, stanowiąc wielokulturowy tygiel. Obecnie znajduje się w nim około 100 zabytków: układ urbanistyczny z charakterystyczną zabudową mieszkalną, zespoły klasztorne bernardynów i misjonarzy, które powstały w XVIII wieku z inicjatywy Jana Klemensa Branickiego, alumnat, liczne zabytki pożydowskie i cmentarze. Nie przetrwała do dzisiejszych czasów cerkiew bazylianów pw. św. Mikołaja z 1758 roku. Nad Narwią wybudowano mieszkalną część skrzydła zachodniego zamku z czasów Zygmunta Augusta. Nie jest to jednak nawet rekonstrukcja, lecz zupełnie nowy obiekt zbudowany na podstawie planów warowni odnalezionych w archiwum w Petersburgu. Wyjątkowy klimat miasta i sąsiedztwo Puszczy Knyszyńskiej i dwóch parków narodowych: Narwiańskiego i Biebrzańskiego stanowi o jego atrakcyjności i unikalności.

Przebieg

Synagoga w Tykocinie, to druga co do wielkości żydowska świątynia w Polsce, wpisana do rejestru zabytków pod nr: 81 (87) z 24 stycznia 1957. Zbudowano ją w 1642 roku, a w październiku 2013 roku została uznana za jeden z siedmiu cudów Polski. Rocznie odwiedza ją nawet 60 000 osób. Muzeum w Tykocinie zostało utworzone 1 listopada 1976 roku. Obecnie stanowi ono oddział Muzeum Podlaskiego w Białymstoku. Zbiory muzeum liczą około 3800 eksponatów. Muzeum koncentruje swoją działalność na propagowaniu wiedzy o historii i kulturze żydowskiej, a także o historii Tykocina i jego miejsca w kulturze dawnej Rzeczypospolitej. Od wielu lat starano się pozyskać środki na remont kapitalny tzw. Wielkiej Synagogi i Małej Synagogi (Domu Talmudycznego), położonej w jej sąsiedztwie. Wiadomo, że w XVI wieku w miejscu Wielkiej Synagogi stała drewniana bóżnica, została jednak rozebrana i okoliczności tej decyzji nie są znane do dnia dzisiejszego. Okazały budynek murowanej synagogi wymaga kapitalnego remontu, wymiany instalacji, stolarki okiennej, wymiany dachu i remontu elewacji. Podobny zakres robót do wykonania jest przewidziany dla Domu Talmudycznego – dawnej szkoły. Rozpoczęcie tych robót budowlanych musiało być poprzedzone przeprowadzeniem w 2017 roku badań archeologicznych. Były one prowadzone przez zespół archeologów z Białegostoku. Odkryto fundamenty dwóch XVIII-wiecznych budynków. Wprawdzie we wnętrzu synagogi realizowano od lat wiele prac konserwatorskich, które umożliwiły odtworzenie elementów wyposażenia, zachowanie i konserwację fresków oraz otwarcie muzeum, ale brak odpowiedniego odwodnienia i coraz gorszy stan obiektu powodował dalszą jego destrukcję. Jeszcze gorszy był stan Małej Synagogi zbudowanej w latach 1772–1798. Obecnie mieści się w niej restauracja Tejsza oraz organizowane są wystawy czasowe. Dzięki środkom budżetowym i środkom unijnym budynek Wielkiej Synagogi będzie wyremontowany do końca 2018 roku.

 

Finansowanie

Synagoga w Tykocinie – freski oraz fragment ekspozycji. Fot. B. Kozłowska

Tytuł projektu: „Prace konserwatorskie budynków wpisanych do rejestru zabytków Synagoga i Dom Talmudyczny w Tykocinie”. Wniosek został złożony przez Muzeum Podlaskie w Białymstoku i uzyskał w marcu 2016 roku najwyższą punktację w konkursie RPPD.08.03.00-IZ.00-20-001/16 – Regionalny Program Operacyjny Województwa Podlaskiego, Oś Priorytetowa VIII – Działanie 8.3 Ochrona dziedzictwa kulturowego. Wartość projektu – 2 773 810,53 zł, wysokość dofinansowania – 1 355 827,04 zł. W ramach środków zostanie przeprowadzony generalny remont polegający na odwodnieniu, wymianie dachu, stolarki okiennej drzwiowej itp. Ponadto zostanie zainstalowany specjalny sprzęt dla zwiedzających: infokioski, stół multimedialny, bezprzewodowy system nagłośnieniowy oraz zostaną zakupione audioprzewodniki. Ponadto w 2016 roku zrealizowano ze środków MKiDN modernizację wystawy stałej, w tym przeprowadzono konserwację bimy i wykonano: parochet i lambrekin, fotel Eliasza, dziewięć dębowych stelaży przyściennych oraz dwa dębowe pulpity. Wysokość dofinansowania – 138 000 zł.

 

Efekty

Po zagładzie tykocińskich Żydów w czasie II wojny światowej Wielka Synagoga niszczała. W latach 50. XX wieku została zabezpieczona i poddana gruntownej konserwacji. Ostatecznie prace przeprowadzono na koszt Skarbu Państwa w latach 70. XX wieku, najpierw tworząc placówkę – Muzeum w Tykocinie, a następnie w 1978 roku przekazując obiekt ówczesnemu Muzeum Okręgowemu w Białymstoku (obecnie Muzeum Podlaskie). Od samego początku organizowano w muzeum odczyty, prelekcje, wieczory poezji, spektakle i koncerty, prowadzono działalność edukacyjną. Działania te prowadzono, głównie angażując pracowników. Z czasem rozpoczęto działalność kulturalną z udziałem znanych artystów, organizację widowisk plenerowych oraz spektakli w muzealnych wnętrzach. Obecnie w obiekcie prowadzone są prace remontowe pod nadzorem konserwatora zabytków i archeologicznym. Odkopano fundamenty, które są izolowane, rozpoczęły się prace nad odwodnieniem terenu i założeniem kanalizacji deszczowej, skuto część tynków zewnętrznych. Nowa stolarka ma być szczelna, izolować termicznie, zachowane będą wzory i formy, także na dachu, wybrana będzie odpowiednia kolorystyka elewacji. Prace budowlane potrwają do końca października 2018, a cały projekt do końca 2018 roku.

 

Informacje praktyczne:

Wielka Synagoga – Muzeum w Tykocinie

Oddział Muzeum Podlaskiego w Białymstoku

ul. Kozia 2, Tykocin

Strona internetowa: http://muzeum.bialystok.pl/muzeum-w-tykocinie/siedziba/

 

Dowiedz się więcej:

http://www.poranny.pl/wiadomosci/aglomeracja-bialostocka/a/synagoga-w-tykocinie-tajemniczy-budynek-kolo-synagogi-wideo,12117280/. 

 

Autor: Barbara Kozłowska

Czy artykuł był pomocny?
Powiązane Baza Wiedzy (4)
Powiązane Ścieżki działania (2)
Powiązane Dobre Praktyki (1)
Powiązane Narzędzia (0)
Powiązane Akty Prawne (0)
Powiązane Rewitalizacja (0)
Powiązane Publikacje (0)

Zobacz także

Wpisz czego szukasz