Dotacje na zabytki z regionalnych programów operacyjnych

W artykule zawarto praktyczne informacje na temat możliwości i zasad, pozyskania środków finansowych na ochronę dziedzictwa kulturowego z regionalnych programów operacyjnych w perspektywie finansowej Unii Europejskiej 2014–2020. Zwrócono uwagę na ustalenie celu projektu, wybranie właściwego programu i poprawne wypełnienie wniosku o finansowanie.

Informacje wstępne

Jesteśmy w połowie okresu programowania Unii Europejskiej na lata 2014–2020. Zasady pozyskiwania środków na wsparcie obiektów zabytkowych, pomimo że różnią się one w stosunku do poprzedniego okresu, z pewnością są już znane dużej grupie czytelników artykułu. Niezmiennie największe możliwości pozyskania dotacji dają regionalne programy operacyjne (RPO), w których zabytki stanowią ważny kierunek dofinansowania.

Wsparcie zabytków w RPO

Środki z RPO mogą pochodzić z działań i poddziałań, które bezpośrednio dotyczą zabytków, a także z takich, w których powiązanie projektu z zabytkiem gwarantuje otrzymanie dodatkowych punktów preferencyjnych. Wsparcie skierowane jest przede wszystkim do tzw. projektów twardych współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR[1]), może jednak dotyczyć także tzw. projektów miękkich, przeznaczonych na inwestycje w zasoby ludzkie, współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS[2]).

Poza dotacjami możliwe jest również skorzystanie z niskooprocentowanych kredytów, poręczeń i pożyczek udzielanych przez pośredników finansowych, w tym banki oraz fundusze pożyczkowe i poręczeniowe. Ich warunki są preferencyjne w porównaniu z ofertą komercyjną. Praktyczne informacje dotyczące możliwości i zasad wsparcia znajdują się w szczegółowych opisach osi priorytetowych opracowanych dla każdego RPO (SZOOP). Za organizację i przygotowanie założeń konkursów odpowiadają zarządy 16 województw pełniących role Instytucji Zarządzających (IZ) danym RPO.

Celem konkursów dedykowanych zabytkom w RPO – tzn. takich, w których kryterium dostępowym jest posiadanie statusu zabytku zgodnie z art. 7 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami – jest dofinansowanie projektów obejmujących m.in. prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku, udostępnianie zwiedzającym zabytków, a także zwiększenie dostępności dla niepełnosprawnych oraz działania edukacyjne i kulturalne związane z danym zabytkiem.

W pozostałych konkursach możliwe jest m.in. uzyskanie dodatkowych punktów za projekty realizowane w zabytkach lub ich dotyczące, np. projekty z zakresu kultury, OZE, termomodernizacji, rewitalizacji itp. Wszystko jednak zależy od projektu, zakresu planowanych prac oraz od samego zabytku, w tym stanu technicznego, funkcji, jaką pełni, i formy jego ochrony. Należy również zapoznać się z listą dodatkowych wymagań i dokumentów, np. w przypadku projektów dotyczących niskoemisyjności konieczne jest posiadanie audytów energetycznych i/lub programów gospodarki niskoemisyjnej. W przypadku projektów rewitalizacyjnych wymagana jest zgodność projektu z obowiązującym programem rewitalizacji opracowanym przez gminę i znajdującym się w wykazie programów rewitalizacji dla danego województwa.

Środki unijne są tylko narzędziem wspierającym realizację pomysłu, a nie celem samym w sobie.

Kto może otrzymać wsparcie?

O dofinansowanie na zabytki w RPO mogą ubiegać się podmioty, m.in. jednostki samorządu terytorialnego (JST), instytucje kultury, organizacje pozarządowe, podmioty prywatne, przedsiębiorcy, szkoły wyższe, związki wyznaniowe itp. wskazane konkretnie w danym działaniu lub poddziałaniu RPO. Projekty mogą być realizowane również w partnerstwie. Zgodnie z art. 33 ust. 1 Ustawy z dnia 11 lipca 2014 roku o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014–2020 (tzw. ustawy wdrożeniowej) w celu wspólnej realizacji projektu, w zakresie określonym przez IZ RPO, może zostać utworzone partnerstwo przez podmioty wnoszące do projektu zasoby ludzkie, organizacyjne, techniczne lub finansowe, realizujące wspólny projekt, na warunkach określonych w porozumieniu albo umowie o partnerstwie. Dokonanie wyboru partnera spoza sektora finansów publicznych musi odbywać się zgodnie z prawem zamówień publicznych, tzn. z zachowaniem zasady przejrzystości i równego traktowania podmiotów.

Każdy z podmiotów starających się o środki unijne musi zagwarantować wkład własny niezbędny do realizacji projektu. W 15 regionach wsparcie maksymalne z UE wynosi do 85%, w województwie mazowieckim, które jest regionem lepiej rozwiniętym do 80%. W wybranych obszarach wsparcie finansowe dodatkowo można uzyskać z budżetu państwa, który pomniejsza wysokość wkładu własnego. W przypadku podmiotów prywatnych oraz przedsiębiorców, w zależności od zakresu inwestycji, zachodzi prawdopodobieństwo wystąpienia pomocy publicznej, co wymaga dodatkowych wyjaśnień.

Obecny okres programowania mocno nastawiony jest na rezultaty – zapewnienie maksymalnych korzyści z funduszy. W praktyce oznacza to konieczność osiągnięcia w projekcie określonych wskaźników produktu i rezultatu. Są one wskazane zarówno w RPO, SZOOP, jak również w dokumentacji konkursowej.

Od czego zacząć?

Pozyskanie środków na wsparcie zabytków należy rozpocząć od ustalenia zakresu projektu oraz odszukania w danym RPO działania, z którego może być on wsparty. Trzeba także pamiętać, aby planowane inwestycje były dobrze zaplanowane i uzasadnione ekonomicznie. Wskazówki w zakresie możliwości wsparcia można uzyskać w Punktach Informacyjnych Funduszy Europejskich .

Następnie należy zapoznać się z harmonogramem naborów, regulaminem konkursu oraz w odpowiednim czasie złożyć wniosek o dofinansowanie. Harmonogram naborów wniosków o dofinansowanie projektów w trybie konkursowym na dany rok publikowany jest najpóźniej do 30 listopada roku poprzedzającego (zgodnie z art. 47 ust. 1 ustawy wdrożeniowej) na stronach internetowych programu. Są one również dostępne na portalu Funduszy Europejskich . Regulaminy konkursów wraz z jego pełną dokumentacją pojawiają sie na tych samych stronach, najpóźniej na 30 dni przed uruchomieniem naboru.

Wniosek o dofinansowanie

Do napisania wniosku trzeba się dobrze przygotować. Dlatego jego napisanie należy rozpocząć z odpowiednim wyprzedzeniem, najlepiej ok. miesiąca przed określonym terminem składania dokumentacji. Jego wypełnianie zawsze należy rozpocząć od przeczytania instrukcji oraz dokumentacji konkursowej . Aby wniosek mógł się znaleźć na liście rankingowej, musi zdobyć jak największą liczbę punktów, czyli spełniać większość kryteriów merytorycznych. Dlatego już podczas pisania warto sprawdzić, za co można dostać dodatkowe punkty.

W celu złożenia wniosku konieczne jest zalogowanie się do Lokalnego Systemu Informatycznego , przez założenie odpowiedniego konta, za pomocą którego można m.in. wypełnić i złożyć wniosek o dofinansowanie, a później go modyfikować zależnie od potrzeb. Przed ostatecznym wysłaniem wniosku warto ponownie sprawdzić, czy są wypełnione wszystkie rubryki oraz czy bezbłędnie wpisano dane kontaktowe.

Ocena wniosku i dofinansowanie projektu

Po zamknięciu naboru wnioski są oceniane formalnie oraz merytorycznie. Po każdej z tych ocen wnioskodawca otrzymuje informację o wynikach. Lista ocenionych projektów, które spełniły kryteria wyboru projektów i uzyskały kolejno największą liczbę punktów złożonych w ramach konkursu zostaje zatwierdzona przez Instytucję Zarządzającą. Jeżeli w wyniku oceny wniosek zostanie zakwalifikowany do objęcia wsparciem, zostanie zawarta umowa o dofinansowanie. Procedura jej podpisania rozpoczyna się w momencie otrzymania oficjalnego pisma potwierdzającego przyznanie wsparcia na realizację projektu. Do podpisania umowy konieczne jest zgromadzenie wymaganych dokumentów określonych w regulaminach naborów.

Ogólne zasady wsparcia w 16 regionach są podobne, co wynika z uwarunkowań formalno-prawnych nałożonych przez Komisję Europejską oraz Ministerstwo Rozwoju. Różnice wynikają z uwarunkowań regionalnych oraz celów postawionych w poszczególnych dokumentach.

[1] Więcej na temat EFRR pod adresem: http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/strony/o-funduszach/zasady-dzialania-funduszy/czym-sa-fundusze-europejskie/.

[2] Więcej na temat EFS pod adresem: http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/efs/.

Źródła

Ustawa z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, (Dz.U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568, z późn. zm.).

Ustawa z dnia 11 lipca 2014 roku o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014–2020 (Dz.U. z 2016 r., poz. 217, 1579 i 1948, z późn. zm.).

Dowiedz się więcej:

Fundusze Europejskie na kulturę: http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/media/19721/ulotka_na_kulture.pdf

Instrukcja beneficjenta SL2014: http://instrukcja.sl2014.gov.pl/

Podręcznik wnioskodawcy i beneficjenta programów polityki spójności 2014-2020 w zakresie informacji i promocji:

http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/media/21343/Podrecznika_wnioskodawcy_i_beneficjenta_info_promo_140616.pdf

Portal Funduszy Europejskich: http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/strony/o-funduszach/

Autor: Paulina Sikorska