Kompetencje wojewódzkiego konserwatora zabytków

Artykuł przedstawia, czym zajmuje się wojewódzki konserwator zabytków i jakie jest jego miejsce w strukturze administracji rządowej.

WKZ realizuje zadania państwa w zakresie ochrony zabytków. Są to zadania i kompetencje wykonywane w imieniu wojewody, który wraz z ministrem kultury i dziedzictwa narodowego jest jednym z dwóch ustawowych organów ochrony zabytków. Konserwatora powołuje i odwołuje wojewoda za zgodą Generalnego Konserwatora Zabytków. W efekcie WKZ wchodzi w skład zespolonej administracji rządowej, kieruje wojewódzkim urzędem ochrony zabytków, a jego kompetencje precyzuje ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Są to zadania ogólne, przeznaczone do realizacji przez organy administracji publicznej takie, jak m.in. „zapewnienie warunków prawnych organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie” (art. 4 ustawy oozionz), zaś w sposób szczególny WKZ:

• Prowadzi rejestr zabytków oraz gromadzi dokumentację w tym zakresie. To znaczy, że do wyłącznej kompetencji WKZ należy wpisanie zabytku do rejestru zabytków. Dla każdego zabytku indywidualnie gromadzona jest w urzędzie dokumentacja, są to m.in. karty ewidencyjne zabytków oraz teczki obiektowe zawierające korespondencję i inne dokumenty dotyczące zabytków powstałe w wyniku działalności urzędu, np. zalecenia konserwatorskie, decyzje, pozwolenia, opinie i inne pisma.
• Prowadzi wojewódzką ewidencję zabytków i również gromadzi w tym zakresie dokumentację. To znaczy wyznacza obiekty do ujęcia w ewidencji, opracowuje dla nich karty ewidencyjne. Ewidencja wojewódzka jest podstawą do opracowania gminnej ewidencji zabytków.
• Wydaje pozwolenia i inne decyzje, postanowienia i zaświadczenia w sprawach określonych w ustawie oozionz oraz w innych przepisach
• Organizuje i prowadzi kontrolę w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. WKZ prowadzi kontrole lub upoważnieni przez niego pracownicy urzędu w obecności właściciela zabytku – czy to osoby fizycznej, czy kierownika kontrolowanej jednostki organizacyjnej lub upoważnionej przez niego osoby.
• Nadzoruje prawidłowość wykonywanych badań konserwatorskich, architektonicznych, prac konserwatorskich, restauratorskich, robót budowlanych i innych działań przy zabytkach oraz badań archeologicznych. WKZ wyznacza komisje podczas realizacji prac, może uczestniczyć w odbiorach częściowych i końcowych robót, żądać wykonania dokumentacji powykonawczej oraz opracowania sposobu postępowania z zabytkiem po zakończeniu prac konserwatorskich lub badań.
• Upowszechnia wiedzę o zabytkach. WKZ przygotowuje publikacje poświęcone zabytkom, m.in. roczniki konserwatorskie, poradniki, monografie, prowadzi strony internetowe, organizuje konferencje i szkolenia, współpracuje z organizacjami pozarządowymi zajmującymi się tą tematyką. Gromadzi i udostępnia wiedzę o zabytkach.
• W ramach posiadanych środków budżetowych planuje finansowanie ochrony i opieki nad zabytkami na terenie województwa. Przeznacza fundusze na bieżące działania badawcze i dokumentacyjne dotyczące zabytków wpisanych do rejestru bądź planowanych do objęcia ochroną. Udziela także dotacji na prowadzenie prac konserwatorskich i robót budowlanych.
• Realizuje zadania wynikające z krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Aktualnie obowiązuje Krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami na lata 2014–2017, a jego głównym celem jest wzmocnienie roli dziedzictwa kulturowego i ochrony zabytków w rozwoju potencjału kulturowego i kreatywnego Polaków.
• Opracowuje wojewódzkie plany ochrony zabytków na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych oraz koordynuje działania przy realizacji tych planów. Plan taki wymaga przygotowania i realizacji przedsięwzięć zapobiegawczych, dokumentacyjnych, zabezpieczających, ratowniczych i konserwatorskich, które mają ochronić zabytki przed zniszczeniem bądź zaginięciem. Jednocześnie WKZ uzgadnia gminne i powiatowe plany ochrony zabytków.

Oprócz wojewódzkich urzędów ochrony zabytków działają ich delegatury, najczęściej w miastach, które przed reformą z 1999 roku posiadały status miast wojewódzkich. Kierownik delegatury realizuje zakres zadań z upoważnienia WKZ, przeprowadza kontrole, wydaje decyzje administracyjne itp. Szczegółowo organizację wojewódzkich urzędów ochrony zabytków oraz ich delegatur precyzuje Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 9 kwietnia 2004 roku. Ustawa oozionz dopuszcza również możliwość powierzania niektórych spraw z zakresu właściwości WKZ samorządom oraz kierownikom instytucji kultury specjalizujących się w opiece nad zabytkami.

Źródła prawne:

Ustawa z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, Dz.U. 2014 r., poz. 1446, z późn. zm.

Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 9 kwietnia 2004 roku w sprawie organizacji wojewódzkich urzędów ochrony zabytków, Dz.U. z 2004 r. Nr 75, poz. 706.

Krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami na lata 2014–2017.

Autor: Iwona Solisz