Questing – odkrywanie dziedzictwa miejsca

W prezentacji dziedzictwa coraz częściej sięga się po metody angażujące, pozwalające samodzielnie odkrywać tajemnice miejsc, związane z nimi historie, kulturę, przyrodę, legendy. Jedną z nich jest quest.

Czym jest questing?                                                  

Questing to metoda odkrywania dziedzictwa miejsca, polegająca na tworzeniu nieoznakowanych tras, które można zwiedzać, podążając za sugestiami zawartymi w wierszowanych wskazówkach. Każdy quest ma swój punkt startu, a kolejne miejsca na trasie odnajduje się po odgadnięciu zagadki i wyszukaniu w terenie miejsca pasującego do rozwiązania – może to być np. grupa pięciu drzew, liczba, która jest datą powstania jakiegoś budynku, rzeźba w terenie czy specyficzny detal architektoniczny. Na końcu szlaku umieszczona jest skrzyneczka – skarb, w której znajduje się pieczątka, potwierdzająca przebycie całej trasy.

Innymi słowami, quest to opowieść o miejscu i ludziach, którą sami odkrywamy i poznajemy, prowadzeni poetycką narracją. Sam pomysł powstał w Stanach Zjednoczonych, a jego autorami są Steven Glazer i Delia Clark. W Polsce pierwsze questy zaczęły powstawać po 2006 roku, obecnie jest ich ponad 600.

Po co tworzyć questy?

Głównym celem tworzenia questów jest zwrócenie uwagi na wyjątkowe elementy i historie związane z lokalnym dziedzictwem przyrodniczym i kulturowym. Ważne jest odkrycie niezwykłego charakteru określonej przestrzeni (genius loci), przez zwrócenie uwagi na pozornie zwyczajne, codziennie spotykane miejsca i dostrzeżenie ich wyjątkowości i atrakcyjności. Tworzenie questu to też sposób na zaplanowanie poznawania i zwiedzania miejsca ze szczególnym naciskiem na to, co wartościowe i piękne, a często niedostrzegane zarówno przez mieszkańców, jak i turystów. Questing to po prostu sztuka odnajdywania wyjątkowości w rzeczach pozornie zwykłych.

Jak powstaje quest?

W questingu ważny jest nie tylko efekt, czyli gotowa trasa, którą można przejść lub przejechać, korzystając z ulotki czy aplikacji mobilnej, ale też sam proces tworzenia takiego szlaku. Metoda polega na pracy warsztatowej prowadzonej z grupą mieszkańców (zwykle ok. 20 osób) i obejmuje:

• analizę potencjału lokalnego dziedzictwa materialnego i niematerialnego w kontekście opracowania questu,
• wspólne projektowanie trasy na podstawie wybranego tematu (np. wydarzenie historyczne, element przyrodniczy czy architektura lokalna, postać, która może też być narratorem opowieści),
• tworzenie wierszowanego tekstu, opowiadającego wybraną historię, zawierającego instrukcje dotyczące poruszania się po trasie i zagadki, których rozwiązanie prowadzi do ukrytego na końcu skarbu.

Uczestnicy warsztatów są też odpowiedzialni za opracowanie mapy questu, przygotowanie ilustracji i własnoręczne wykonanie pieczęci, która jest symbolicznym skarbem. Każdy quest przed udostępnieniem go potencjalnym odbiorcom powinien być przetestowany przez osobę, która nie uczestniczyła w jego opracowaniu, najlepiej spoza miejscowości, gdzie jest tworzony.

O czym opowiadają questy?

Questy mogą stanowić propozycję spaceru lub przejażdżki, np. rowerem po miejscowości czy jej okolicy, zwiedzania wnętrza zabytkowego obiektu, wizyty w muzeum lub galerii. Ich tematyka może być różnorodna – zwykle koncentrują się na prezentacji walorów miejsca, ale mogą też odwoływać się do określonego wydarzenia historycznego, proponując „podróż w czasie” (np. quest „Śladami bitwy z ks. Świeykowskim”, który prowadzi po Gorlicach z czasów bitwy w 1915 roku). Po Fromborku oprowadza nas Mikołaj Kopernik, a po Lidzbarku Warmińskim Ignacy Krasicki. Questy wpisują się w serię dwudziestu głównie rowerowych tras, pozwalając na poznanie ciekawych miejsc na Wschodnim Szlaku Rowerowym Green Velo. W ten sposób mogą okazać się atrakcyjną formą zwiedzania ciekawych miejsc i stanowić doskonałe uzupełnienie oznakowanych szlaków i tras turystycznych – przede wszystkim tych nastawionych na prezentację dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, bazujących na lokalnej wiedzy.

Czy questy mogą być „nowoczesne”?

Questy można tworzyć z wykorzystaniem aplikacji przeznaczonych na urządzenia mobilne. Zagadki mogą mieć bardziej zróżnicowany charakter, np. zawierać pliki audio i wideo czy obraz miejsca w formie rozszerzonej rzeczywistości (augmented reality), prezentujący, jak dane miejsce wyglądało w przeszłości. Niekiedy też wymagają od uczestników ułożenia puzzli. Dla osób planujących wyjazd lub poszukujących ciekawych form zwiedzania w określonym miejscu istnieje możliwość wyszukania questów na jednym z portali dedykowanych questingowi (np. www.bestquest.pl).

Źródła

Clark D., Glazer S., Questing. A Guide to Creating Community Treasure Hunts, University Press of New England, Hanover and London 2004.

Kazior B., Questing – odkrywanie dziedzictwa miejsca, w: Ekoturystyka i odkrywanie dziedzictwa. Zbiór dobrych praktyk,  D. Zaręba (red.), Kraków 2008, s. 17–20.

Autor: Barbara Kazior