Park kulturowy jako forma ochrony krajobrazu kulturowego

Park kulturowy jest formą ochrony zabytków mającą szczególne znaczenie przy ochro­nie krajobrazu kulturowego, niezależnie od tego, czy na terenie tym znajdują się zabytki objęte formami ochrony.

W wyroku NSA z dnia 4 kwietnia 2007 r., II OSK 7/07 „wska­zano, że celem ochrony parku kulturowego jest przestrzeń otaczająca teren, na którym znajduje się obiekt podlegający ochronie konserwatorskiej. Stąd też dla ochrony tejże przestrzeni krajobrazu, nie jest konieczne, aby na objętych nią nieruchomościach rów­nież znajdowały się obiekty zabytkowe. Park kulturowy przedstawia wartość kulturową, jako określona całość”.

Park kulturowy to forma ochrony zabytków tworzona przez radę gminy:

• po zasięgnięciu opinii WKZ,
• w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyróżniających się krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej.

W myśl art. 16 ust. 2 u.o.z.o.z. w zw. z art. 17 ust. 1 u.o.z.o.z. uchwała w sprawie utwo­rzenia parku kulturowego określa nazwę parku kulturowego, jego granice, sposób ochrony, a także zakazy i ograniczenia, które mogą dotyczyć:

1. Prowadzenia robót budowlanych oraz działalności przemysłowej, rolniczej, hodow­lanej, handlowej lub usługowej;
2. Zmiany sposobu korzystania z zabytków nieruchomych;
3. Umieszczania tablic, napisów, ogłoszeń reklamowych i innych znaków niezwiąza­nych z ochroną parku kulturowego, z wyjątkiem znaków drogowych i znaków zwią­zanych z ochroną porządku i bezpieczeństwa publicznego;
4. Składowania lub magazynowania odpadów.

Wyrok NSA w Warszawie z dnia 8 grudnia 2015 r. II OSK 923/14:

Artykuł 16 ust. 2 u.o.z.o.z. wskazanie w uchwale o utworzeniu parku kulturowego spo­sobu ochrony zalicza do elementów obligatoryjnych uchwały. Brak pełnej regulacji, wy­maganej przepisami prawa nie uzasadnia zastosowania sankcji nieważności uchwały.

Celem ochrony parku kulturowego jest przestrzeń historycznie ukształtowana. Ma być to przestrzeń nie tylko z krajobrazem, ale „krajobrazem kulturowym”, nie o „wyróżnia­jących się krajobrazowo terenach”, ale o węższym zakresie desygnatów, tj. „wyróż­niających się krajobrazowo terenach z zabytkami nieruchomymi”. Nie wystarczy więc w uchwale o utworzeniu parku kulturowego i w jej uzasadnieniu używać przymiotnika „kulturowy”, aby możliwe było uznanie, że spełnione zostały przesłanki wymagane pra­wem dla podjęcia uchwały (Wyrok WSA w Krakowie z dnia 18 grudnia 2007 r., III SA/Kr 569/07). Należy uznać, że uchwała o utworzeniu parku kulturowego ze względu na swoje cechy (powszechne obowiązywanie) stanowi akt prawa miejscowego publikowany w woje­wódzkim dzienniku urzędowym.

Plan ochrony parku kulturowego sporządza wójt (burmistrz, prezydent miasta), wyma­ga on zatwierdzenia przez radę gminy.

Plan ochrony sporządzany jest w uzgodnieniu z WKZ:

• Uzgodnienia są dokonywane w trybie art. 106 K.P.A., tj. wydawane są w formie postanowienia. Zgodnie z art. 124 § 1 K.P.A. postanowienie powinno zawierać: oznaczenie organu administracji publicznej, datę jego wydania, oznaczenie stro­ny lub stron albo innych osób biorących udział w postępowaniu, powołanie pod­stawy prawnej, rozstrzygnięcie, pouczenie, czy i w jakim trybie służy na nie za­żalenie lub skarga do sądu administracyjnego, oraz podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do jego wydania lub, jeżeli postanowienie wydane zostało w formie dokumentu elektronicznego, powinno być opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym. Zgodnie z art. 124 § 2 K.P.A. postanowienie powinno zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne, jeżeli służy na nie zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego oraz gdy wydane zostało na skutek zażalenia na postanowienie.
• Uzgodnienie to ma charakter wiążący, to znaczy, że jego brak uniemożliwia uchwalenie planu ochrony.

Dla obszarów, na których utworzono park kulturowy, sporządza się obowiązkowo miej­scowy plan zagospodarowania przestrzennego. Oznacza to między innymi, że niedo­puszczalne jest wydawanie na takim obszarze decyzji o warunkach zabudowy.

Ponieważ uchwała w sprawie utworzenia parku kulturowego ma charakter prawa miej­scowego, jej ustalenia są wiążące zarówno przy sporządzeniu studium uwarunkowań, planu miejscowego jak i uchwały reklamowej. Ustalenia tych aktów planistycznych niezgodne z uchwałą w sprawie parku kulturowego jako naruszające zasady ich spo­rządzania powinny być uznane w ramach nadzoru wojewody albo kontroli sądowo-ad­ministracyjnej za nieważne.

Dowiedz się więcej:

Fogel A., Uchwała reklamowa. Przewodnik dla gmin, Warszawa 2017.

Autor: Anna Fogel