Pałac Krasińskich/Pałac Rzeczypospolitej – nowa szansa dla cennych zbiorów Biblioteki Narodowej

Projekt „Konserwacja i rewitalizacja Pałacu Krasińskich (Pałacu Rzeczypospolitej) w Warszawie – europejskiego dziedzictwa kulturowego XVII wieku” jest realizowany sukcesywnie od kilku lat. Dotyczy on jednego z najważniejszych barokowych zabytków Warszawy, w którym przechowywane są obecnie najcenniejsze starodruki i rękopisy pochodzące ze zbiorów Biblioteki Narodowej. Środki na remont uzyskano z tzw. funduszy norweskich.

Od początku swego istnienia Pałac Krasińskich budził powszechny zachwyt wśród znawców architektury i sztuki. Zalicza się go do najwybitniejszych dzieł architektury nowożytnej w Polsce. Powstał z inicjatywy Jana Dobrogosta Krasińskiego, starosty warszawskiego, a później referendarza koronnego. Na terenie, na którym postawiono pałac, znajdował się wcześniej dwór z ogrodem należący do Krasińskiego. W 1684 roku pałac w swej surowej, niedekorowanej jeszcze postaci stał już na dzisiejszym placu Krasińskich. Projekt pałacu był autorstwa wybitnego architekta Tylmana z Gameren. Pałac Krasińskich uznawany jest za jego najwybitniejsze dzieło. Biskup Adam Krasiński sprzedał pałac w 1765 roku Rządowi Rzeczypospolitej na potrzeby Komisji Skarbu Koronnego. Pałac Krasińskich w ten sposób został Pałacem Rzeczypospolitej, w którym na przestrzeni lat siedzibę miały różne instytucje państwowe. W okresie międzywojennym był m.in. siedzibą Sądu Najwyższego. Odbudowany po zniszczeniach wojennych w 1961 roku został przekazany w ręce Biblioteki Narodowej. Przez następnych kilkadziesiąt lat nie był jednak remontowany. Powoli niszczały dekoracje architektoniczne na elewacjach. Wypaczeniu uległa stolarka, a otoczenie – Ogród Krasińskich też popadał w dalszą ruinę. Do złego stanu technicznego przyczyniła się również intensywna zabudowa placu Krasińskich: garaż podziemny, budynek Sądu Najwyższego wpłynęły na konstrukcję budynku i jego zawilgocenie. Poza tym budynek okazał się zbyt mały na potrzeby Biblioteki Narodowej, wobec czego w Pałacu Krasińskich pozostawiono jedynie zbiory specjalne, których nie można było eksponować, bo układ wnętrz i brak dostępu dla osób niepełnosprawnych powodowały ograniczenia w możliwościach użytkowania obiektu.

Przebieg

Projekt jest realizowany sukcesywnie od kilku lat. W 2014 roku uzyskano 13,7 mln zł dotacji z Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego na lata 2009–2014. Dzięki tym środkom pałac odzyska swój dawny blask. W ramach projektu nastąpiła już m.in. wymiana okien, odrestaurowano elewację ogrodową pałacu i fasady boczne. Przeprowadzono renowację wystroju rzeźbiarskiego, a rzeźba Marka Waleriusza znowu znalazła się na szczycie tympanonu od strony placu Krasińskich. Przeprowadzono remont schodów zewnętrznych. Powstanie jeszcze kiosk multimedialny oraz instalacja audiowizualna w arkadach od strony placu Krasińskich umożliwiająca promocję najważniejszych wydarzeń, corocznie organizowanych w pałacu i jego otoczeniu. W ramach prac dodatkowych zaplanowano również przystosowanie przestrzeni wewnętrznej pałacu dla potrzeb osób niepełnosprawnych, iluminację, która podkreśli piękno dekoracji rzeźbiarskich na elewacjach oraz przeszklenie arkad od strony ogrodu. Dzięki temu, że obiekt wzbogaci się o gabloty wystawiennicze. Biblioteka Narodowa będzie mogła eksponować unikalne starodruki i kolekcje rękopisów najwybitniejszych polskich pisarzy, poetów, kompozytorów, również tych współczesnych: Agnieszki Osieckiej, Krzysztofa Komedy, Tomasza Jastruna i wielu innych. Co roku w pięknie odrestaurowanym Ogrodzie Krasińskich odbywa się impreza Imieniny Jana Kochanowskiego, a we wnętrzach pałacowych wystawiane są cenne starodruki, takiej rangi, jak Konstytucja Trzeciego Maja, Katalog arcybiskupów gnieźnieńskich Jana Długosza czy Bogurodzica. Zakończenie prac nastąpiło 31 grudnia 2016 roku. Adres internetowej strony projektu: http://bn.org.pl/palac/aktualnosci-projektu.

Finansowanie

Zakres projektu obejmował początkowo wymianę okien i prace elewacyjne, prace konserwatorskie, zakup kiosku multimedialnego i urządzeń do projekcji w arkadach pałacowych.

W konkursie ogłoszonym przez MKiDN projekt został wysoko oceniony i uzyskał 13,7 mln zł dotacji z Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego na lata 2009–2014. Dzięki oszczędnościom udało się znacznie zwiększyć zakres wykonywanych prac remontowych.

Efekty

Pałac Krasińskich/Pałac Rzeczypospolitej położony jest w bezpośrednim sąsiedztwie Starego Miasta, obszaru wpisanego na Listę Światowego dziedzictwa UNESCO i Traktu Królewskiego. Przeprowadzone prace przyczynią się do zwiększenia liczby osób, w tym turystów krajowych i zagranicznych zwiedzających pałac, umożliwią korzystanie z oferty Biblioteki Narodowej również osobom niepełnosprawnym, a w konsekwencji spowodują zwiększenie odpowiedzialności nie tylko obiektu, ale także stron internetowych związanych z bogatą działalnością Biblioteki Narodowej (Polona.pl). Remont z pewnością już przyczynił się do zwiększenia atrakcyjności tego fragmentu Warszawy. Pałac wypiękniał, zabytkowe rzeźby odzyskały swój dawny urok. Do tego dochodzi otoczenie pałacu – odrestaurowany Ogród Krasińskich. Całe założenie jest przykładem dobrej konserwacji i rewitalizacji przestrzeni. Następnym krokiem powinno być udostępnienie wnętrz pałacowych, np. na potrzeby Muzeum Książki. Biblioteka Narodowa ma bezcenne zbiory warte eksponowania. Ale to już kwestia pozyskania innych, dodatkowych środków. Na razie Pałac Krasińskich jest pięknym i wartościowym uzupełnieniem zabytkowej zabudowy w otulinie Starego Miasta.

Autor: Barbara Kozłowska