Na ratunek kościołom – Fundusz Kościelny

Na stronie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji pod linkiem: https://www.mswia.gov.pl/pl/wyznania-i-mniejszosci/fundusz-koscielny można zapoznać się z podstawowymi zasadami przyznawania środków na remonty kościołów. Można także sprawdzić, jakie kościoły otrzymywały dofinansowanie na przestrzeni ostatnich dwóch lat. Fundusz jest niezmiernie istotny dla działań inwestycyjnych w obiektach sakralnych, gdyż stanowi ważne uzupełnienie tak popularnych w ostatnich latach konkursów, ogłaszanych w ramach regionalnych programów operacyjnych (środki unijne) oraz w ramach programów MKiDN (środki budżetowe).

Fundusz Kościelny – nabór w 2018 roku

Informacje ogólne:

Fundusz Kościelny został powołany na mocy art. 8 Ustawy z dnia 20 marca 1950 roku o przejęciu przez Państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego (Dz. U. z 1950 r., Nr 9, poz. 87, z późn. zm.) jako forma rekompensaty dla kościołów za przejęte przez Państwo nieruchomości ziemskie.

Obecnie można składać wnioski dla zadań związanych:

1. ze wspomaganiem kościelnej działalności charytatywno-opiekuńczej, kościelnej działalności oświatowo-wychowawczej i opiekuńczo-wychowawczej, a także inicjatyw związanych ze zwalczaniem patologii społecznych oraz współdziałania w tym zakresie organów administracji rządowej z kościołami i innymi związkami wyznaniowymi;
2. z finansowaniem składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne duchownych;
3. oraz z remontami i konserwacją obiektów sakralnych o wartości zabytkowej.

Dotacje z Funduszu Kościelnego dla zadania ujętego w punkcie c) są udzielane wyłącznie na wykonywanie podstawowych prac zabezpieczających sam obiekt, czyli na remonty i konserwację zabytkowych obiektów sakralnych i kościelnych. Takie działania często obejmują wręcz działania interwencyjne, czyli remonty dachów, stropów, ścian i elewacji, osuszanie i odgrzybianie, izolację, remonty i wymianę zużytej stolarki okiennej i drzwiowej, a także wykonanie instalacji elektrycznej, wodnej, kanalizacyjnej, odgromowej, przeciwwłamaniowej i przeciwpożarowej. W szczególnie uzasadnionych przypadkach może nastąpić finansowanie z Funduszu Kościelnego ruchomego wyposażenia obiektów sakralnych oraz stałych elementów wystroju wnętrz (takich, jak ołtarze, polichromie, freski, posadzki). Z Funduszu Kościelnego nie finansuje się wprawdzie prac dotyczących otoczenia obiektu (np. chodników, ogrodzeń itp.), ale zakresem planowanych prac konserwatorskich i robót budowlanych mogą być objęte tzw. obiekty kościelne.

Definicje:

Remont zgodnie z prawem budowlanym – art. 3 pkt. 8 Ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku – Prawo budowlane (Dz.U. z 2013 r., poz. 1409, z późn. zm.) – to wykonywanie w istniejącym obiekcie budowlanym robót budowlanych polegających na odtworzeniu stanu pierwotnego, a nie stanowiących bieżącej konserwacji, przy czym dopuszcza się stosowanie wyrobów budowlanych innych, niż użyto w stanie pierwotnym.

Prace konserwatorskie zgodnie z obowiązującym prawem budowlanym oraz Ustawą z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami wraz z późniejszymi zmianami (art. 3 pkt. 6) – działania mające na celu zabezpieczenie i utrwalenie substancji zabytku, zahamowanie procesów jego destrukcji oraz dokumentowanie tych działań.

Zabytek zgodnie z art. 3 pkt. 1 uozioz to nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową.

Powyższe definicje wynikają z obowiązujących aktów prawnych. Z uwagi na brak definicji dla obiektu sakralnego i tzw. obiektu kościelnego na potrzeby Funduszu Kościelnego przyjęto:

Obiekt sakralny – miejsce, w których stale i systematycznie zbierają się wierni danej religii (wyznania) dla wzięcia udziału w nabożeństwach i innych zorganizowanych formach uprawiania kultu religijnego (vide wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 17 czerwca 1991 roku, sygn. akt II SA 391/91).

Obiekt kościelny – inne obiekty należące do kościelnych osób prawnych, będące co do zasady „budynkami towarzyszącymi” obiektom sakralnym, przez które, na gruncie Ustawy z dnia 17 maja 1989 roku o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2013 r., poz. 1169, z późn. zm.) rozumie się: „położone w sąsiedztwie obiektów sakralnych: budynki stanowiące mieszkanie proboszcza lub rektora i kancelarię parafialną lub kancelarię rektora (plebanię), budynki stanowiące mieszkanie wikariuszy (wikariatkę), budynki stanowiące mieszkanie pracowników świeckich parafii lub rektoratu (organistówkę), budynki punktu katechetycznego i budynki domu zakonnego związanego z duszpasterstwem w tym obiekcie sakralnym albo świadczeniem w nim pomocy”.

Istotne znaczenie dla przyszłych beneficjentów ma fakt, że wnioski można składać zarówno dla obiektów wpisanych do rejestru zabytków, jak i do gminnej ewidencji zabytków. Nie jest to więc nabór ograniczony wyłącznie do obiektów rejestrowych, jak w przypadku naborów do programów MKiDN.

Informacje dotyczące naboru w 2018 roku:

Kościelne osoby prawne mogą składać wnioski w terminie od dnia 29 stycznia 2018 r. do dnia 16 marca 2018 r.  W szczególnych przypadkach, jak to określono, spowodowanych przypadkiem losowym lub wynikających z ważnego interesu społecznego MSWiA może wyrazić zgodę na złożenie wniosku po terminie.

Alokacja przewidziana na 2017 roku wynosiła 10 mln zł. Jak co roku na stronie sukcesywnie ogłaszane są wyniki naboru. Do końca września 2017 roku wybrano 91 obiektów sakralnych, a dofinansowanie w ramach ich realizacji wynosi 7 391 500,00 zł. Wysokość jednostkowego dofinansowania na konserwację i remonty wynosi od około 20 000,00 do 250 000,00 zł.

Podmiotami uprawnionymi do otrzymywania środków Funduszu Kościelnego są:

• osoby prawne Kościoła Katolickiego;
• osoby prawne innych kościołów i związków wyznaniowych działających na podstawie ustaw o stosunku Państwa do kościołów oraz związków wyznaniowych;
• osoby prawne kościołów i związków wyznaniowych wpisanych do rejestru kościołów i związków wyznaniowych, o którym mowa w art. 30 Ustawy z dnia 17 maja 1989 roku o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. z 2005 r. Nr 231, poz. 1965, z późn. zm.).

Wymagane dokumenty:

Dokumentami wymaganymi na etapie składania wniosku są:

• wniosek,
• aktualne zaświadczenie potwierdzające posiadanie statusu kościelnej osoby prawnej oraz umocowanie osób ją reprezentujących,
• dokumenty określające tytuł prawny wnioskodawcy do obiektu, w którym ma być realizowane zadanie,
• aktualne pozwolenie na budowę, o którym mowa w art. 3 pkt. 12 Ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku – Prawo budowlane (Dz.U. z 2013 r., poz. 1409, z późn. zm.) oraz ewentualnie inne dokumenty wymagane przepisami prawa powszechnie obowiązującego, pozwalające na prowadzenie robót budowlanych,
• dokumentacja zdjęciowa stanu zachowania obiektu objętego wnioskiem o udzielenie dotacji,
• kosztorys inwestorski obejmujący wnioskowane zadanie lub ofertę cenową.

Dokumenty składa się w oryginale, odpisach lub kopiach poświadczonych za zgodność z oryginałem przez osobę upoważnioną do reprezentowania wnioskodawcy oraz opatrzone pieczęcią wnioskodawcy.

Kryteria oceny wniosku

Wydział Funduszu Kościelnego po otrzymaniu wniosku sprawdza go pod względem formalnym. Wnioski są weryfikowane przez pracowników Wydziału Regulacji Prawnych oraz Wydziału Rejestru Kościołów i Innych Związków Wyznaniowych Departamentu Wyznań Religijnych oraz Mniejszości Narodowych i Etnicznych. W przypadku stwierdzenia braków formalnych wzywa się wnioskodawcę do ich uzupełnienia w określonym terminie, po upływie którego dokumentacja zwracana jest wnioskodawcy. Jeżeli wniosek nie odpowiada wymogom formalnym, wnioskodawca zostaje powiadomiony o braku możliwości jego uwzględnienia. Po pozytywnej weryfikacji formalnej wnioski podlegają ocenie przez specjalnie powołaną komisję. Przed podjęciem decyzji o przyznaniu dotacji pracownicy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji mogą dokonać, w miarę możliwości, wizytacji obiektu objętego wnioskiem, w trakcie której konfrontuje się złożoną dokumentację ze stanem faktycznym i dokonuje oceny faktycznych potrzeb.

Podejmując decyzję o przyznaniu dotacji oraz określając jej wysokość, minister spraw wewnętrznych i administracji kieruje się następującymi równorzędnymi kryteriami:

1. wysokość środków Funduszu Kościelnego w 2017 roku,
2. zgodność wnioskowanego celu z zakresem zadań przewidzianych do realizacji z Funduszu Kościelnego w 2017 roku,
3. zgodność wnioskowanego celu z zasadami udzielania dotacji z Funduszu Kościelnego, umieszczonymi na stronie podmiotowej MSWiA oraz w BIP MSWiA,
4. aktualny stan techniczny obiektu objętego wnioskiem o dotację, w szczególności stan zagrożenia, w jakim znajduje się obiekt wymagający remontu,
5. realność wykonania planowanych prac w bieżącym roku kalendarzowym (środki budżetowe),
6. racjonalne uzasadnienie kosztów realizacji planowanych prac oraz zaangażowanie finansowe podmiotu występującego o dotację, a także wskazanie innych źródeł finansowania prac,
7. wielkość i zaawansowanie realizacji planowanego zadania.

Pod uwagę brane są również takie czynniki, jak rozliczenie poprzednich dotacji i zgodność z wnioskami z kontroli w siedzibie wnioskodawcy lub w miejscu realizacji zadania.

O przyznaniu dotacji i jej celu wnioskodawca powiadamiany jest pisemnie. Umowę o realizację dotowanego zadania minister przekazuje do podpisu upoważnionej do działania w imieniu wnioskodawcy osobie w terminie 30 dni od daty przyznania dotacji. Umowa określa w szczególności:

1. zadanie, na jakie dotacja została przyznana,
2. wysokość dotacji i tryb płatności,
3. termin wykorzystania dotacji, nie dłuższy niż do dnia 31 grudnia danego roku budżetowego,
4. tryb kontroli wykonywania zadania,
5. termin i sposób rozliczenia dotacji,
6. termin zwrotu niewykorzystanej części dotacji.

Przyjmuje się, że w danym roku budżetowym przyznaje się nie więcej niż jedną dotację na cel objęty wnioskiem.

Dotacje Funduszu Kościelnego w 2016 oraz w 2017 roku – przykłady

Na przestrzeni ostatnich lat głównym beneficjentem środków są parafie rzymsko- katolickie, a środki przeznaczane są na ogół na podstawowe prace remontowe. W latach 2016–2017 dotację otrzymało około 150 kościołów, w tym:

• Klasztor Zakonu Braci Mniejszych Kapucynów w Lublinie na remont więźby i wymianę pokrycia dachu skrzydła północnego klasztoru
• Parafia Prawosławna pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny we Włodawie – skucie tynków i osuszenie budynku zabytkowej cerkwi
• Parafia Ewangelicko-Augsburska pw. Św. Trójcy w Warszawie – remont kopuły
• Parafia Rzymskokatolicka pw. Św. Trójcy Przenajświętszej w Tykocinie – remont elewacji kościoła, remont cokołu wokół nawy głównej i prezbiterium
• Parafia Rzymskokatolicka pw. Św. Stanisława Kostki – prace remontowe, wymiana okien Sanktuarium bł. ks. Jerzego Popiełuszki

Autor: Barbara Kozłowska

Dowiedz się więcej:
 https://www.mswia.gov.pl/pl/wyznania-i-mniejszosci/fundusz-koscielny