O projekcie W Krakowie odbyła się sesja Narodowego Instytutu Dziedzictwa na IV Kongresie Polityki Miejskiej i Regionalnej. Tematem dyskusji – z udziałem ekspertów oraz uczestników – była rola dziedzictwa kulturowego w zielonej rewitalizacji.
IV Kongres Polityki Miejskiej i Regionalnej, organizowany przez Instytut Rozwoju Miast i Regionów oraz Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, zgromadził samorządowców, badaczy oraz przedstawicieli organizacji pozarządowych, którzy przez dwa dni debatowali nad wyzwaniami rozwojowymi miast i regionów w kontekście zmian demograficznych, klimatycznych i geopolitycznych. Tegoroczna edycja odbywała się pod hasłem „Polska wielu prędkości? Strategiczne wyzwania rozwojowe polskich miast i regionów”. Jak powiedziała Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz, Minister Funduszy i Polityki Regionalnej, podczas inauguracji Kongresu: „Potrzebujemy własnej koncepcji rozwoju. Koncepcji, która jest kształtowana w Polsce już nie jako doganianie, dostosowywanie się, ale jako budowanie polskiego rozwoju na bazie naszego potencjału i potencjału poszczególnych regionów”. W dalszych wypowiedziach podkreśliła konieczność indywidualnego podejścia i dostosowywania się do potrzeb poszczególnych miast, gmin i powiatów.
Wykorzystanie lokalnego potencjału, w tym dziedzictwa kulturowego, jest jednym z kluczowych elementów procesu rewitalizacji, a Centra Kompetencji ds. Rewitalizacji w Narodowym Instytucie Dziedzictwa wspierają gminy w całej Polsce dzięki znajomości uwarunkowań, potrzeb oraz potencjału regionu. Z tego powodu eksperci Instytutu, specjalizujący się w ochronie zabytków, rewitalizacji i zarządzaniu zielenią miejską, przygotowali sesję tematyczną kongresu, przy czym podęli wyjątkowo newralgiczny temat, jakim jest rola dziedzictwa w adaptacji miast do zmian klimatycznych.
W sesji zatytułowanej „Potencjał dziedzictwa kulturowego w zielonej rewitalizacji miast” wzięli udział:
Maria Badeńska-Stapp – historyczka sztuki i pedagożka, pracownica państwowej służby ochrony zabytków z kilkunastoletnim stażem. W latach 2012–2021 jako miejski konserwator zabytków w Żyrardowie zaangażowana w modelową rewitalizację miasta. Od 2021 roku współpracuje z Narodowym Instytutem Dziedzictwa, gdzie między innymi koordynuje Centrum Kompetencji ds. Rewitalizacji. W latach 2017–2020 prowadziła projekt Mazowieckiego Instytutu Kultury dotyczący roli kultury w procesie rewitalizacji. Od marca 2024 roku ponownie pracuje dla Urzędu Miasta Żyrardowa, gdzie koordynuje starania o wpis miasta na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. Prowadzi szkolenia, prezentacje, warsztaty. Współautorka publikacji: Rola dziedzictwa kulturowego w rewitalizacji oraz Dziedzictwo kulturowe w rewitalizacji. Praktyczny poradnik.
Paweł Jaworski – dyrektor Departamentu Adaptacji do Zmian Klimatu i Polityki Miejskiej w Ministerstwie Klimatu i Środowiska. Architekt, urbanista i filozof. Posiada wieloletnie doświadczenie w zakresie planowania i projektowania zmian w przestrzeni publicznej oraz zarządzania przekształceniami urbanistycznymi opartymi na idach zrównoważonej mobilności oraz zwiększania odporności miast na zmiany klimatu. Kierował zespołami badawczymi i projektowymi, których praca została wyróżniona nagrodami i nominacjami w konkursach Komisji Europejskiej, Towarzystwa Urbanistów Polskich oraz Innovations in Politics Institute.
Anna Kozioł-Słupska – kierowniczka Zespołu Zadaniowego ds. Zarządzania Dziedzictwem i Analiz Wpływu Zmian Klimatu na Dziedzictwo w Narodowym Instytucie Dziedzictwa, koordynatorka wszystkich Centrów Kompetencji ds. Rewitalizacji. Doktorka nauk ekonomicznych, planistka. Od 2012 roku zatrudniona w Narodowym Instytucie Dziedzictwa, gdzie pełni funkcję kierownika zespołu oraz głównego specjalisty ds. zarządzania dziedzictwem. Kierowała programami dotyczącymi roli gminy w zarządzaniu dziedzictwem i wykorzystywaniu potencjału dziedzictwa w rozwoju społeczno-gospodarczym oraz rewitalizacji, koordynowała projekty edukacyjne i społeczne mające na celu zwiększenie społecznego zaangażowania w ochronę dziedzictwa. Koordynatorka i ekspertka projektów, trenerka, autorka oraz redaktorka raportów i artykułów w wydawnictwach zbiorowych, w tym: Dziedzictwo obok Mnie – poradnik zarządzania dziedzictwem w gminach, Polacy wobec dziedzictwa. Raport z badań społecznych, Dziedzictwo kulturowe w rewitalizacji. Praktyczny poradnik.
Jarosław Klaś – dyrektor Ośrodka Kultury Norwida w Krakowie. Kulturoznawca, badacz, animator i menedżer kultury. Do 2024 roku zastępca dyrektora Wydziału Kultury i Dziedzictwa Narodowego Urzędu Miasta Krakowa. Współpracuje z różnymi instytucjami kultury i organizacjami pozarządowymi – prowadzi badania, wykłady, warsztaty, spacery i webinaria oraz przygotowuje opracowania na temat dziedzictwa kulturowego, a szczególnie Nowej Huty. Za pracę doktorską Zarządzanie dziedzictwem kulturowym społeczności lokalnej – przypadek Nowej Huty otrzymał liczne nagrody. Członek instytucji zajmujących się kulturą, w tym Instytutu Badań Organizacji Kultury (IBOK) oraz Zespołu ds. Niematerialnego Dziedzictwa Krakowa. Prowadzi zajęcia z zakresu zarządzania kulturą, między innymi na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie i Uniwersytecie Ekonomicznym we Wrocławiu.
Paweł Krzemień – pełnomocnik prezydenta ds. rewitalizacji i rozwoju miasta, Urząd Miejski w Słupsku. Wcześniej Kierownik Referatu Rewitalizacji Urzędu Miejskiego w Słupsku, od zawsze pasjonat Słupska. Miasto to – dzięki jego pomysłom i pracy – jest postrzegane jako wzór zazieleniania miast. Zainicjował działania związane z zagospodarowywaniem i urządzaniem terenów zielonych w miejscach, które wydawały się „skazane na straty”, m.in. pod liniami energetycznymi. Jest współtwórcą koncepcji zagospodarowania terenów nadrzecznych i modernizacji bulwarów nad rzeką Słupią, które stały się jednymi z chętniej odwiedzanych miejsc w mieście, koncepcji słupskich zieleńców deszczowych i zbiorników retencyjnych zatrzymujących wody opadowe w górnych tarasach miasta, a także procedury ochrony starych drzew w Słupsku. Wolny czas spędza na pieszych wędrówkach – zaraża ludzi miłością do ciekawych miejsc w Słupsku i okolicach.
Karolina Grabowska-Garczyńska (moderatorka) – główna specjalistka w Zespole Zadaniowym ds. Zarządzania Dziedzictwem i Analiz Wpływu Zmian Klimatu na Dziedzictwo w Narodowym Instytucie Dziedzictwa. Doktor nauk społecznych, badaczka społeczna, socjolożka. Wykładowczyni i współpracownica wielu instytucji kultury. Ukończyła międzynarodowe studia podyplomowe z audience development, a także – na rodzimych uniwersytetach – z coachingu oraz zarządzania. Jest zainteresowania badawcze to: rewitalizacja miast, psychologia architektury, zarządzanie dziedzictwem. Autorka i współautorka publikacji z zakresu socjologii i antropologii.
Jak podkreślał Paweł Jaworski, wzrost temperatur jest faktem – niezależnie od globalnego podejścia do tematu zmian klimatu – dlatego istnieje realna potrzeba poprawy komfortu życia w miastach, który co roku się pogarsza. Maria Badeńska-Stapp wskazywała na zmiany w doktrynie konserwatorskiej względem miejsc zieleni w miastach oraz na potrzebę dostosowania miejskiej roślinności do aktualnych wyzwań hydrologicznych. Paweł Krzemień dzielił się doświadczeniami z realizacji projektu rewitalizacji miejskiej przestrzeni w Słupsku, przeprowadzanej – ze wsparciem ekspertów NID – przez urząd miejski, przy czym podkreślał konieczność zaangażowania lokalnej społeczności. Na inną perspektywę działań proklimatycznych zwrócił uwagę Jarosław Klaś – przywołał przykłady projektów realizowanych w Nowej Hucie w Krakowie, między innymi z zakresu zero waste, i wspierających lokalnych usługodawców i sprzedawców. W podsumowaniu sesji Anna Kozioł-Słupska podkreśliła, że rewitalizacja jest procesem, który łączy wiele wyzwań i rozwiązań z różnych płaszczyzn, dlatego GPR (gminny program rewitalizacji) jest bardzo dobrym narzędziem do wprowadzania zmian w różnych obszarach i na różnych etapach.
Najważniejszą konkluzją dyskusji była pełna zgodność osób reprezentujących różne grupy interesariuszy co do podstawowych kierunków, w których powinno się podążać, aby rozwijać ośrodki i regiony. Duże zainteresowanie tematem spotkania oraz ożywiona dyskusja z udziałem publiczności pokazały, że istnieje zapotrzebowanie na tego rodzaju spotkania oraz potrzeba popularyzacji wiedzy z zakresu zarówno samej rewitalizacji, realizacji działań opartych na dziedzictwie kulturowym, jak i roli dziedzictwa w kontekście wyzwań klimatycznych.
W kongresie oraz sesji uczestniczyli koordynatorzy regionalni Centrów Kompetencji ds. Rewitalizacji Narodowego Instytutu Dziedzictwa, gdzie brali udział w spotkaniach oraz rozmowach z przedstawicielami samorządów i zaangażowanych instytucji kultury.
Spotkanie zostało przygotowane w ramach realizacji projektu „Centra Kompetencji ds. Rewitalizacji w Narodowym Instytucie Dziedzictwa”, które jest jednym z działań inicjatywy „Wsparcie JST w realizacji działań rozwojowych” (PTFE.02.01-IZ.00-0008/23), realizowanego przez Departament Programów Pomocowych w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej w ramach Pomocy Technicznej dla Funduszy Europejskich 2021–2027.
#FunduszeUE #WsparcieJST #RewitalizacjaCentraKomeptencjiNID
