Wizyta studyjna w województwie śląskim – rewitalizacja, integracja i współpraca

W dniach 10–12 czerwca 2025 roku odbyła się wizyta studyjna w województwie śląskim, skupiająca się na działaniach rewitalizacyjnych realizowanych przez śląskie samorządy. W wydarzeniu uczestniczyli przedstawiciele instytucji publicznych zainteresowani dobrymi praktykami w zakresie rewitalizacji miast i integracji społecznej.

Celem spotkania była wymiana doświadczeń w zakresie rewitalizacji przestrzeni miejskich, integracji społecznej i aktywizacji lokalnych społeczności poprzez odwiedziny wybranych miejscowości w województwie śląskim i udział w spotkaniach
z przedstawicielami jednostek samorządu terytorialnego oraz lokalnych inicjatyw.

DZIEŃ I – Dąbrowa Górnicza, Bytom, Zabrze

Wizyta rozpoczęła się oficjalnym powitaniem w Sali Błękitnej Urzędu Marszałkowskiego w Katowicach. Zebrani mieli szansę zwiedzić zabytkowy budynek, w tym salę sejmiku śląskiego, skorzystać z jedynej w Polsce windy paternoster oraz poznać sukcesy województwa w temacie rewitalizacji.

Następnie uczestnicy wyjechali do Dąbrowy Górniczej, gdzie poznali:

1. działalność Dąbrowskiego Inkubatora Przedsiębiorczości – miejsca wspierającego rozwój lokalnych inicjatyw gospodarczych i społecznych umieszczonego
   w zrewitalizowanym budynku dworca.
2. koncepcję Fabryki Pełnej Życia – sztandarowego projektu rewitalizacyjnego miasta, który zakłada przekształcenie byłych zakładów przemysłowych w nowoczesną, wielofunkcyjną przestrzeń społeczną i kulturalną. Uczestnicy wysłuchali prezentacji
   na temat projektu oraz planowanych efektów.
3. Klub Integracji Społecznej – zebrani wysłuchali prezentacji na temat działalności instytucji, wzięli udział w prezentacji ogrodu społecznego oraz rozmowach z osobami zaangażowanymi w reintegrację zawodową i społeczną mieszkańców poprzemysłowej dzielnicy.

Popołudnie upłynęło pod znakiem spotkania z przedstawicielami Bytomia, gdzie zorganizowano spacer studyjny po obszarach rewitalizacji. Uczestnicy odwiedzili Skarpę Bytom – Centrum wspinaczkowe Bytom-Rozbark, gdzie spacerowano przez zagospodarowane tereny po KWK Rozbark. Następnie przewodnicy i przedstawiciele miejscy zaprezentowali widok na panoramę miasta z uwzględnieniem rewitalizowanych terenów szkód górniczych, gdzie aktualnie powstaje proekologiczne pole golfowe.

Kolejnym punktem był spacer badawczy w Kolonii Zgorzelec. Przedstawiciele gminy opowiedzieli o historii miejsca, podjętych procesach rewitalizacyjnych oraz doświadczeniach współpracy z mieszkańcami. Uczestnicy zobaczyli również kolejne budynki, które zostały wcielone do projektu oraz usłyszeli o dalszych planach.

Przed dotarciem do Zabrza, uczestnicy odwiedzili Pałac w Miechowicach, gdzie usłyszeli o nieistniejącym już zabytku oraz działaniach na rzecz lokalnej społeczności.

Dzień zakończył się zwiedzaniem i kolacją w industrialnym klimacie Kopalni Guido w Zabrzu. Niezwykły obiekt poprzemysłowy znajdujący się 320 metrów pod ziemią, został przekształcony w unikalne muzeum i przestrzeń kulturalną. Przewodnik ze szczegółami opowiedział o trudach pracy górniczej oraz okresie transformacji.

DZIEŃ II – Rybnik i Cieszyn

Drugi dzień rozpoczął się od wizyty w Rybniku i prezentacji na temat Zabytkowej Kopalni Ignacy – kompleksu kopalnianego, przekształconego w miejsce edukacji technicznej i kulturalnej. Dzięki prezentacji pracowników uczestnicy poznali historię przekształceń, plany na drugie życie kopalni oraz działania promujące nową funkcję miejsca.

Po południu uczestnicy przejechali do Cieszyna, gdzie poznali:

• Park Kasztanowy i okolice ul. Bielska/Wyższa Brama – część projektu „Cieszyn – miasto samowystarczalne”, którego celem jest stworzenie dostępnych terenów zielonych i poprawa jakości życia mieszkańców. Spacer z przedstawicielami miasta pokazał możliwości, ograniczenia oraz wyzwania rewitalizacji.
• Trasę „Szlakiem Cieszyńskiego Tramwaju” – turystyczno-edukacyjna ścieżka łącząca historyczne punkty miasta, promująca transgraniczną turystykę i wspólną historię polskiego i czeskiego Cieszyna. Spacer z urzędnikami szczegółowo pokazał filozofię stojącą za projektem oraz potencjał kryjący się w nieszablonowych działaniach.
• Historię przebudowy Rynku w Cieszynie – przedstawiciele miasta opowiedzieli szczegółowo o wyzwaniach, odkryciach i sukcesach rewitalizacji centralnego punktu miasta oraz relacji z mieszkańcami i przedsiębiorcami, które pozwoliły uzyskać efekt zadowalający wszystkie strony. Bolączką jest brak zieleni wynikający z braku zgody Konserwatora Zabytków.

Dzień zakończył się wspólną kolacją.

DZIEŃ III – Bielsko-Biała i Katowice

Ostatniego dnia wizyty studyjnej uczestnicy odwiedzili Bielsko-Białą, gdzie zaprezentowano kolejne praktyki w zakresie rewitalizacji gminy. Uczestnicy wizyty odwiedzili wybrane punkty miasta objęte odnową urbanistyczną. Przedstawiciele władz szczegółowo opowiedzieli o historii realizacji oraz rewitalizacyjnych planach na przyszłość. W całej opowieści zabrakło jednak ujęcia prospołecznego, współpracy z NGOsami oraz informacji o dialogu z mieszkańcami. Uczestnicy odwiedzili tereny po starych fabrykach, obszary pożydowskie, historyczne centrum miasta oraz nowoczesne Studio Filmów Rysunkowych.

Finał wizyty studyjnej odbył się w Katowicach. Przedstawiciele władz oprowadzili uczestników po terenie Strefy Kultury prezentując dotychczasowe sukcesy oraz przyszłe plany. W okolicy Spodka zebrani usłyszeli o budowie NOSPR oraz mieli szansę zadać najważniejsze pytania. Następnie uczestnicy spotkali się z działaczami lokalnymi w Centrum Zimbardo na Nikiszowcu, a także spacerze po zabytkowym terenie Kopalni Węgla Kamiennego „Wieczorek”. Na miejscu mieli szansę usłyszeć o śmiałych planach i wyzwaniach stojących przed powstaniem hubu gamingowo-technologicznego.

Podsumowanie

Wizyta studyjna była świetną okazją do wymiany doświadczeń i inspiracji w zakresie polityki rewitalizacyjnej. Bogaty program wizyt terenowych i spotkań z lokalnymi liderami pokazał, jak różnorodne mogą być podejścia do odnowy miast, integracji społecznej i budowania lokalnej tożsamości. Było to intensywne, inspirujące wydarzenie, ukazujące transformację Śląska poprzez pryzmat społeczności lokalnych, innowacyjnych przestrzeni i troski o dziedzictwo.

#FunduszeUE #WsparcieJST #RewitalizacjaCentraKompetencjiNID