Warsztaty „Dziedzictwo kulturowe w rewitalizacji – adaptacje obiektów zabytkowych i dziedzictwo niematerialne”

Szprotawskie Centrum Aktywności Społecznej mieszczące się w skrzydle dawnego klasztoru Magdalenek było gospodarzem warsztatów „Dziedzictwo kulturowe w rewitalizacji – adaptacje obiektów zabytkowych i dziedzictwo niematerialne”, które odbyły się 27 listopada 2025 roku. Warsztaty zostały zorganizowane przez Zespół ds. Rewitalizacji w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Lubuskiego realizujący projekt „Regiony Rewitalizacji Edycja 3.0”, a udział z nich wzięli przedstawiciele samorządów województwa lubuskiego zaangażowani w procesy rewitalizacyjne.

Miejsce warsztatów nie zostało wybrane przypadkowo. Przeprowadzona przez Gminę Szprotawa adaptacja budynku dawnego klasztoru na Centrum Aktywności Społecznej w ramach „Gminnego Programu Rewitalizacji  Gminy Szprotawa na lata 2016-2023” oceniana jest jako wzorowa. W ogólnopolskim konkursie Zabytek Zadbany Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Generalnego Konserwatora Zabytków, w edycji 2020 roku, obiekt otrzymał tytuł laureata w kategorii „Adaptacja obiektów zabytkowych” „za prace konserwatorskie, rewaloryzacyjne i adaptacyjne (…) przeprowadzone w oparciu o wyniki wzorowo przeprowadzonych badań konserwatorskich, eksponujące rozwarstwienie historyczne budowli, przywracające wartości zabytkowe obiektu i jego znaczenie w przestrzeni miasta”.

Budynek dawnego klasztoru Magdalenek w Szprotawie został wzniesiony około 1314 roku z fundacji księżnej Mechtyldy i jej syna, księcia Henryka IV Wiernego, a następnie był przebudowywany i rozbudowywany po 1672 roku, w XVIII i XIX wieku. Zgromadzenie sióstr św. Marii Magdaleny od Pokuty sprowadzono do miasta na początku XIV wieku; pod ich opieką pozostawała gotycka fara miejska oraz romański kościół w Iławie. Siostry opiekowały się również ubogimi mieszkańcami miasta i prowadziły szkołę klasztorną. Po pożarze w 1702 roku przeprowadzono barokową przebudowę obiektu. W 1810 roku majątek sióstr został zsekularyzowany, a w następnym roku miasto nabyło zabudowania, by przeznaczyć je na siedzibę szkoły. Po II wojnie światowej część klasztornego gmachu rozebrano, w zachowanym skrzydle mieściła się m.in. siedziba sądu, skrzydło użytkowane było również na cele szkolne. Od początku XXI wieku obiekt pozostawał nieużytkowany. W latach 2017-2019 z inicjatywy Gminy przeprowadzono kompleksowe prace konserwatorskie i restauratorskie (więcej o klasztorze Magdalenek: https://zabytek.pl/pl/obiekty/g-279711, autorka hasła: Karolina Idryjan). Obecnie zarząd oraz administrowanie budynkiem CAS sprawuje Wydział Przedsiębiorczości, Promocji i Turystyki, znajdujący się w strukturze Urzędu Miejskiego w Szprotawie, a w skrzydle dawnego klasztoru funkcjonują m. in. Centrum Seniora, Izba Historii oraz Galeria Zbiorów Regionalnych.

W ramach współpracy z Zespołem ds. Rewitalizacji w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Lubuskiego, która jest elementem realizacji Projektu „Centra Kompetencji ds. Rewitalizacji w Narodowym Instytucie Dziedzictwa”, dofinansowanego ze środków Programu Pomoc Techniczna dla Funduszy Europejskich na lata 2021-2027 udział wzięli eksperci z Narodowego Instytutu Dziedzictwa: Bogna Oszczanowska (Koordynatorka CK ds. Rewitalizacji dla woj. dolnośląskiego i woj. lubuskiego, Ośrodek Terenowy NID we Wrocławiu), Karolina Idryjan (Kierowniczka Oddziału Terenowego NID w Zielonej Górze) oraz Krzysztof Czartoryski (Koordynator regionalny NID ds. Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego dla woj. dolnośląskiego i woj. lubuskiego, Ośrodek Terenowy NID we Wrocławiu).

Spotkanie prowadziła dr Magdalena Balak-Hryńkiewicz, Zastępca Dyrektora Departamentu Gospodarki i Rozwoju Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego w Zielonej Górze, Koordynator Zespołu ds. rewitalizacji województwa lubuskiego w ramach projektu pn. „Regiony Rewitalizacji Edycja 3.0”.

Referat otwierający zatytułowany „Przestrzenie kompletne. Jak małe interwencje przestrzenne i akupunktura miejska wspiera rewitalizację” przedstawił dr inż. arch. Bartosz Kaźmierczak, Wydział Architektury Politechniki Poznańskiej, Zakład Urbanistyki, Prezes Stowarzyszenia Forum Rewitalizacji.

Bogna Oszczanowska przedstawiła działania Narodowego Instytutu Dziedzictwa w ramach realizowanego projektu „Centra Kompetencji ds. Rewitalizacji w Narodowym Instytucie Dziedzictwa”, a następnie zagadnienia związane z realizacją przedsięwzięć rewitalizacyjnych w przestrzeni historycznej, w szczególności dotyczące rewaloryzacji publicznych przestrzeni historycznych oraz nadania zabytkom obszarowym nowej funkcji przestrzeni publicznej. W prezentacji „Rewitalizacja a historyczna przestrzeń publiczna – przykłady dobrych praktyk” przedstawione zostały przykłady przedsięwzięć z terenu województwa lubuskiego i dolnośląskiego.

W kolejnej prezentacji zatytułowanej „Adaptacja obiektów historycznych – między obowiązkiem ochrony a szansą rozwoju lokalnego” Karolina Idryjan zwróciła uwagę na kluczowe zasady współpracy ze służbami konserwatorskimi, prawidłowych adaptacji obiektów zabytkowych oraz przedstawiła przykłady dobrze ocenianych realizacji.

Ostatni temat „Niematerialne dziedzictwo kulturowe – wybrane zagadnienia” zaprezentowany przez Krzysztofa Czartoryskiego dotyczył m.in. działań podejmowanych przez Narodowy Instytut Dziedzictwa w zakresie ochrony dziedzictwa niematerialnego, jak prowadzenie Krajowej listy niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz Krajowego rejestru dobrych praktyk w ochronie niematerialnego dziedzictwa kulturowego, a także przykładów niematerialnego dziedzictwa z obszaru województwa lubuskiego.

Po degustacji potraw kuchni łemkowskiej przygotowanych przez Szprotawski Zakład Aktywności Zawodowej uczestnicy spotkania mogli wziąć udział również w warsztatach z tworzenia pająków ludowych.

#FunduszeUE #WsparcieJST #RewitalizacjaCentraKompetencjiNID