Zadania własne samorządu powiatowego w obszarze ochrony zabytków

Artykuł prezentuje poszczególne działania, które zaliczane są do zadań własnych samorządu powiatowego w obszarze ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. W artykule omówiono między innymi obowiązki starosty wynikające z Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, dotyczące między innymi znakowania zabytków czy ustanawiania społecznych opiekunów zabytków.

Znakowanie zabytków

Starostwa, w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków, mogą umieszczać na zabytkach nieruchomych wpisanych do rejestru znaki informujące o tym, iż zabytki te podlegają ochronie. Wzór i wymiary znaku określa Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Znak ten powinien być wykonany z blachy, w kształcie pięciokątnej tarczy skierowanej ostrzem w dół, o wymiarach 185×100 mm, z napisem w górnej części „ZABYTEK CHRONIONY PRAWEM”:

Ustanawianie społecznych opiekunów zabytków

Starosta posiada kompetencje do ustanawiania oraz odwoływania, na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków, społecznego opiekuna zabytków. Starosta prowadzi także listę społecznych opiekunów oraz wydaje legitymacje społecznego opiekuna zabytków. Ustawodawca nie wskazał jednak, w jaki sposób zadania te mają być przez starostów realizowane: nie ma określonych wymagań, które powinien spełnić chętny do uzyskania tytułu społecznego opiekuna zabytków, nie ma też wzoru legitymacji czy określenia danych dotyczących prowadzenia listy społecznych opiekunów. Tak więc, sposób realizacji tych zadań przez samorząd zależy od indywidualnych decyzji.

Więcej na temat ustanawiania społecznych opiekunów zabytków: https://samorzad.nid.pl/baza_wiedzy/zadania-wlasne-starostow-zwiazane-z-ochrona-zabytkow/

Finansowanie prac konserwatorskich

Powiaty mogą udzielać dotacji celowych na realizację zadań związanych z pracami konserwatorskimi, restauratorskimi lub robotami budowlanymi przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków a także przy zabytkach włączonych do gminnej ewidencji zabytków. Dotowanie prac odbywa się poprzez uchwały radnych w sprawie określenia zasad udzielania dotacji z budżetu powiatu na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane.

W pozostałym zakresie obowiązują te same zasady opisane w ustawie o ochronie zabytków, które dotyczą przyznawania właścicielom zabytków wpisanych indywidualnie do rejestru wsparcia finansowego w ramach dotacji udzielanych przez wojewódzkich konserwatorów zabytków oraz ministra kultury i dziedzictwa narodowego. Zasady finansowania opieki nad zabytkami określone zostały w rozdziale 7 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, w artykułach artykuły 71–82.

Opracowywanie powiatowego programu opieki nad zabytkami

Zarząd powiatu jest odpowiedzialny za sporządzenie powiatowego programu opieki nad zabytkami. Celem tych programów ma być przede wszystkim włączanie problemów ochrony zabytków do zadań strategicznych jednostek, określenie uwarunkowań ochrony zabytków w możliwie najszerszym kontekście: zarówno jako krajobraz kulturowy oraz dziedzictwo archeologiczne w powiązaniu z ochroną przyrody i równowagą ekologiczną i w efekcie eksponowanie zabytków i krajobrazu kulturowego ze wskazaniem metod współpracy z właścicielami zabytków oraz zasad finansowania prac w obiektach zabytkowych.

Program sporządza zarząd powiatu na 4-letnie okresy. Po ich sporządzeniu i uzyskaniu pozytywnej opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków musi je przyjąć w trybie stosownej uchwały rada powiatu. Przy czym opinia konserwatora ma charakter formalno-techniczny i w żaden sposób nie wiąże rady.  Program nie ma charakteru aktu powszechnie obowiązującego tj. aktu prawa miejscowego, ale jest aktem polityki administracyjnej. Warto zwrócić uwagę zarząd powiatu jest zobowiązany do przedstawienia sprawozdania z realizacji programu raz na dwa lata, gdyż wprowadza on element podsumowania działań i w pewnym sensie kontroli wykonania programu.

Postępowania w sprawie rzeczy znalezionych

Ustawa o rzeczach znalezionych z dnia 20 lutego 2015 roku, nałożyła na powiaty zadania własne związane z prowadzeniem postępowań dotyczących rzeczy znalezionych. Starosta jest organem który przyjmuje zgłoszenia dotyczące rzeczy znalezionych, a także jest zobowiązany do ich przechowania oraz zajmuje się poszukiwaniem osób uprawnionych do odbioru rzeczy znalezionych. W sposób szczególny regulacje dotyczą rzeczy o wartościach historycznych, naukowych lub artystycznych, gdyż w przypadku przypuszczenia, że rzecz znaleziona posiada takie wartości, starosta w terminie 7 dni od dnia znalezienia rzeczy zawiadamia właściwego miejscowo wojewódzkiego konserwatora zabytków. Konserwator w ciągu siedmiu dni od otrzymania takiego zawiadomienia ma obowiązek przeprowadzić oględziny rzeczy znalezionej i stwierdzić, czy jest ona zabytkiem lub materiałem archiwalnym.

Źródła:

Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, tekst jednolity, Dz. U. z 2022 r. poz. 840;

Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o rzeczach znalezionych, tekst jednolity Dz. U. z 2019 r. poz. 908.

Iwona Solisz