Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej i Europejski Instrument Sąsiedztwa

Programy EWT dotyczą działań transgranicznych (Polska – Słowacja, Czechy – Polska, Polska – Saksonia, Brandenburgia – Polska, Meklemburgia – Pomorze Przednie, Brandenburgia – Polska, Południowy Bałtyk, Litwa – Polska), a także transnarodowych (Region Morza Bałtyckiego, Europa Środkowa), programu międzyregionalnego (Interreg Europa), a także Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa (Polska – Białoruś – Ukraina, Polska – Rosja).

Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej (EWT) wyróżniają się na tle innych instrumentów Unii Europejskiej swoim międzynarodowym charakterem. Podobnie jak programy krajowe i regionalne oferują wsparcie dla regionów, jednak otrzymują je tylko projekty realizowane wspólnie przez partnerów z różnych krajów. Wszystkie programy współpracy terytorialnej obejmują co najmniej dwa państwa Unii Europejskiej. W drodze negocjacji państwa-partnerzy wybierają jedno, które będzie pełniło funkcję Instytucji Zarządzającej. Programy te służą przede wszystkim budowaniu więzi łączących społeczności po obu stronach granicy. Ich realizacja ma na celu wzmocnienie współpracy poprzez wzrost liczby wspólnych inicjatyw dotyczących między innymi ochrony środowiska, rozbudowy infrastruktury, wymiany kulturalnej czy wzajemnych kontaktów młodzieży.

Przykładami projektów o znaczeniu ponadnarodowym są np. Szlak Maryjny „Światło ze Wschodu”, obejmujący pięć klasztorów i kościołów po polskiej oraz słowackiej  stronie, w tym Kalwarię Pacławską. Projekt jest realizowany w ramach Programu INTERREG Polska Słowacja 2014-2020.

Innym przykładem wykorzystania środków w ramach EWT jest projekt realizowany przez Muzeum Archeologiczne w Krakowie. Jest ono jednym z 14 partnerów transnarodowego projektu o akronimie COME-IN! (pełna nazwa: Cooperating for Open Access to Museums Towards Wider Inclusion). Projekt ten uzyskał dofinansowanie z programu Interreg Europa Środkowa. Jego celem było zwiększenie dostępności wystaw muzealnych dla osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności.

Podobne projekty są realizowane w ramach bliźniaczych projektów transgranicznych zarówno od strony naszej wschodniej, południowej, jak i zachodniej granicy. Jednym z takich większych, szerszych terytorialnie programów, jest INTERREG Region Morza Bałtyckiego. Przykładem niewielkiego, ale ważnego z punktu widzenia aktywizacji lokalnych środowisk, jest program seed money. Seed money to typ małych projektów dofinansowywanych ze środków Programu Interreg Regionu Morza Bałtyckiego, które służą przygotowaniu propozycji przedsięwzięć o istotnym znaczeniu dla jednego z obszarów tematycznych lub działań horyzontalnych zgodnie z planem działań Strategii UE dla Regionu Morza Bałtyckiego. Mogą skupiać się na dowolnym temacie wymienionym w planie działań strategii. Całkowity budżet projektu seed money wynosi 50 000 euro. Maksymalna kwota współfinansowania z programu wynosi do 85 proc. zakładanych wydatków, przy czym celem obszaru tematycznego Kultura jest:

Promocja kultury europejskiej i europejskich wartości:

• Kultura jako czynnik zrównoważonego rozwoju;
• Różnorodność, jakość i atrakcyjność kultury w RMB, wzajemne uzupełnianie się, budowanie marki regionu;
• Działalność kulturalna, która może wspierać zarówno rozwój gospodarczy, jak i społeczny, zwiększać innowacyjność. Zasięg europejski.

Zachowanie dziedzictwa kulturowego RMB, wzmacnianie tożsamości regionalnej:

• Zabytki, ale też dziedzictwo niematerialne. Elementy wspólne dla krajów bałtyckich;
• Transnarodowe projekty podkreślające wspólne dziedzictwo, tradycje, historię;
• Projekty przyczyniające się do lepszego zrozumienia obywateli różnych państw;
• Moc wzajemnego przyciągania, atrakcyjności, również w kontekście turystycznym.

Autor: Barbara Kozłowska