Podstawowe pojęcia dotyczące reklamy i krajobrazu

Przystępując do uporządkowania kwestii reklam na terenie swojej gminy. Warto na samym początku zapoznać się z podstawowymi terminami i definicjami, które odnoszą się do omawianego obszaru. 

Reklama – dwie odmienne definicje

1. Według Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym:

• Reklama – upowszechnianie w jakiejkolwiek wizualnej formie informacji promującej osoby, przedsiębiorstwa, towary, usługi, przedsięwzięcia lub ruchy społeczne (art. 2 pkt. 16 a u.p.z.p.) – czynność, przekazywanie treści

Definicje szczegółowe:

• „Tablica reklamowa” – przedmiot materialny przeznaczony lub służący ekspozycji reklamy wraz z jego elementami konstrukcyjnymi i zamocowaniami, o płaskiej powierzchni służącej ekspozycji reklamy, w szczególności baner reklamowy, reklamę naklejaną na okna budynków i reklamy umieszczane na rusztowaniu, ogrodzeniu lub wyposażeniu placu budowy, z wyłączeniem drobnych przedmiotów codziennego użytku wykorzystywanych zgodnie z ich przeznaczeniem (art. 2 pkt. 16 b u.p.z.p.);
• Urządzenie reklamowe – przedmiot materialny przeznaczony lub służący ekspozycji reklamy wraz z jego elementami konstrukcyjnymi i zamocowaniami, inny niż tablica reklamowa, z wyłączeniem drobnych przedmiotów codziennego użytku wykorzystywanych zgodnie z ich przeznaczeniem (art. 2 pkt. 16 c u.p.z.p.);
• Szyld – należy przez to rozumieć tablicę reklamową lub urządzenie reklamowe informującą o działalności prowadzonej na nieruchomości, na której ta tablica reklamowa lub urządzenie reklamowe się znajdują (art. 2 pkt. 16 d u.p.z.p.).

2. Według Ustawy o drogach publicznych:

• Reklama – umieszczona w polu widzenia użytkownika drogi tablica reklamowa lub urządzenie reklamowe w rozumieniu art. 2 pkt 16b i 16c ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, a także każdy inny nośnik informacji wizualnej, wraz z jej elementami konstrukcyjnymi i zamocowaniami, niebędący znakiem drogowym, o którym mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 7 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2012 r. poz. 1137, z późn. zm.), ustawionym przez gminę znakiem informującym o obiektach zlokalizowanych przy drodze, w tym obiektach użyteczności publicznej, znakiem informującym o formie ochrony zabytków lub tablicą informacyjną o nazwie formy ochrony przyrody w rozumieniu art. 115 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (art. 4 pkt 23 u.d.p.) -w rozumieniu u.d.p. reklamą są przedmioty materialne.

Pojęcia dotyczące krajobrazu

• Krajobraz – należy przez to rozumieć postrzeganą przez ludzi przestrzeń, zawierającą elementy przyrodnicze lub wytwory cywilizacji, ukształtowaną w wyniku działania czynników naturalnych lub działalności człowieka (art. 2 pkt. 16 e u.p.z.p);
• Krajobraz priorytetowy – krajobraz szczególnie cenny dla społeczeństwa ze względu na swoje wartości przyrodnicze, kulturowe, historyczne, architektoniczne, urbanistyczne, ruralistyczne lub estetycznowidokowe, i jako taki, wymagający zachowania lub określenia zasad i warunków jego kształtowania (art. 2 pkt. 16 f u.p.z.p.);

Formalne wyznaczenie lokalizacji krajobrazów priorytetowych nastąpi w audytach krajobrazowych – do tego czasu brak podstaw do samodzielnego określania przez organy administracji, co jest krajobrazem priorytetowym. Krajo¬brazy priorytetowe stanowią podstawę do określania w audycie krajobrazowym rekomendacji w zakresie zagospodarowania terenu oraz tworzenia nowych form ochrony przyrody. Ochronie krajobrazów priorytetowych służą również strefy ochrony krajobrazu. Można więc uznać, że zaliczenie danego krajobrazu do krajobrazów priorytetowych ma charakter formy ochrony krajobrazu, występującej obok wskazanych w art. 6 u.o.p. form ochrony przyrody oraz wymienionych w art. 7 u.o.z.o.z. form ochrony zabytków.

• Krajobraz kulturowy – postrzegana przez ludzi przestrzeń, zawierająca elementy przyrodnicze i wytwory cywilizacji, historycznie ukształtowana w wyniku działania czynników naturalnych i działalności człowieka (art. 3 pkt 14 u.o.z.o.z.);
• Walory krajobrazowe – wartości przyrodnicze, kulturowe, historyczne, estetyczno-widokowe obszaru oraz związane z nimi rzeźby terenu, twory i składniki przy¬rody oraz elementy cywilizacyjne, ukształtowane przez siły przyrody lub działalność człowieka (art. 5 pkt 23 u.o.p);
• Oś widokowa – wyobrażalna prosta kierująca wzrok na charakterystyczne elementy zagospodarowania terenu lub terenów (art. 5 pkt 13 a u.o.p.);
• Przedpole ekspozycji – rozległe poziome płaszczyzny, w szczególności zbiorniki wodne, zbocza lub płaskie dna dolin, umożliwiające ekspozycję panoram (art. 5 pkt 15 b u.o.p.);
• Punkt widokowy – miejsce lub punkt topograficznie wyniesiony w terenie, z którego układ wizualny obszaru widzenia dla obserwatora jest szeroki i daleki (art. 5 pkt 15 b u.o.p.).

Komentarza wymagają pojęcia krajobrazu i krajobrazu kulturowego. W definicji krajobrazu szczególne znaczenie przypisuje się percepcji wzrokowej, co pozwala brać pod uwagę aspekty fizjonomiczne i widokowe krajobrazu. W literaturze wskazuje się, że percepcja nie jest ograniczona tylko do postrzegania wszystkimi zmysłami, ale dot¬czy także emocji, przechowywania w ludzkiej pamięci, czyli szeroko rozumianego wymiaru niematerialnego i znaczeniowego krajobrazu. Przestrzeń z kolei nie ogranicza się do pojmowanego kartograficznie obszaru, ale uwzględnia też i inne wymiary.

Definicja krajobrazu łączy w sobie kilka aspektów; mówi o postrzeganiu przez ludzi – w tym ujęciu jest przedmiotem badań z zakresu nauk zajmujących się szerzej fizjonomią, estetyką i percepcją, psychologią środowiskową:

• Wskazuje na przestrzeń (w EKK obszar) – czyli czynniki geograficzno-przestrzenne, będące domeną geografii i planowania przestrzennego;
• Wymienia czynniki naturalne (ukształtowanie naturalne) – czyli aspekty biotyczne i abiotyczne pozostające w polu zainteresowania biologii, geologii i ekologii;
• Dostrzega ludzką aktywność (działania i interakcje czynników (…) ludzkich) – czyli uwarunkowania użytkowe, historyczne i kulturowe, które bada socjologia, psychologia, historia, etnologia i etnografia oraz historia architektury i urbanistyki, a także sztuki projektowe i stosowane, jak architektura, urbanistyka czy archi-tektura krajobrazu[1].

Krajobraz kulturowy jest niewątpliwie pojęciem zawierającym się w pojęciu „krajobrazu” wyróżnia go, że jest historycznie ukształtowany, a więc zarazem jest świadectwem  dziejów, procesów społeczno-gospodarczych i wydarzeń historycznych. Ponieważ krajobraz kulturowy zawiera się w krajobrazie, należy wskazać, że wszystkie jego wyodrębnienia w przepisach (np. w zakresie studium uwarunkowań określa się uwarunkowania wynikające z ochrony krajobrazu, w tym krajobrazu kulturowego, a w zakresie planu miejscowego określa się osobno zasady ochrony krajobrazu i krajobrazu kulturowego) oznacza, że nadal jest to podzbiór ustaleń dotyczących krajobrazu, musi jednak być przedmiotem wyraźnych (choć niekoniecznie osobnych) ustaleń.

[1] por. A. Staniewska (w:) A. Fogel (red.) Ustawa krajobrazowa. Komentarze praktyczne, Warszawa 2016.

Źródła:

Fogel A. (red.), Ustawa krajobrazowa. Komentarze praktyczne, Warszawa 2016.

Źródła prawne:

Ustawa z  dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym.

Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.

Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody.

Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko.

Dowiedz się więcej:

Fogel A., Uchwała reklamowa. Przewodnik dla gmin, Warszawa 2017.

Autor: Anna Fogel