Park krajobrazowy – zmiany według „ustawy krajobrazowej”

Artykuł omawia istotne i podstawowe zmiany dotyczące ustanawiania i zarządzania parkiem krajobrazowym, które wprowadza Ustawa z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu.

Park krajobrazowy obejmuje obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania, popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju. Utworzenie parku krajobrazowego lub powiększenie jego obszaru następuje w drodze uchwały sejmiku województwa. Uchwała sejmiku województwa określająca przebieg granic parku krajobrazowego powinna być oparta na merytorycznych przesłankach utworzenia tej formy ochrony, a więc wartościach przyrodniczych, historycznych i kulturowych. Przesłanki te są przedmiotem oceny organów współdziałających, w tym organów gminy przy uzgadnianiu projektu tej formy ochrony przyrody. Dla parku krajobrazowego wprowadzane są nakazy i zakazy z katalogu określonego w art. 17 ustawy u.o.p. (nie jest możliwe wprowadzanie innych nakazów i zakazów).

Zmiany co do utworzenia/zniesienia parków krajobrazowych

• bezpowrotna utrata wartości przyrodniczych, historycznych i kulturowych oraz walorów krajobrazowych na obszarach projektowanych do wyłączenia spod ochrony ma być wyłączną przyczyną likwidacji lub zmniejszenia obszaru parku krajobrazowego,
• WKZ nie ma ŻADNYCH kompetencji w zakresie współdziałania przy tworzeniu parku krajobrazowego – ale (patrz dalej) ma kompetencje do opiniowania planu ochrony,
• zmiana co do uzgadniania przez gminy.

Rada gminy może odmówić uzgodnienia projektu uchwały w sprawie PK wyłącznie w przypadku, gdy przyjęcie tej uchwały prowadziłoby do ograniczenia możliwości rozwojowych gminy wynikających z ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego lub miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w stopniu nieproporcjonalnym do wartości jakie park krajobrazowy ma chronić.
ALE:
Rada gminy nie może odmówić uzgodnienia projektu uchwały, w przypadku, gdy podjęcie tej uchwały jest konsekwencją rekomendacji dotyczącej utworzenia lub powiększenia obszaru parku krajobrazowego zawartej w audycie krajobrazowym.

Zmiana modelu zakazów
1. Zakazy co do zasady nadal fakultatywne – katalog do wyboru. Istnieje jednak zmiana co do zakazu lokalizowania obiektów wokół wód (problem sztucznych oczek wodnych i podpiętrzeń na wodach płynących).

Zakaz budowania nowych obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od:

• Linii brzegów rzek, jezior i innych naturalnych zbiorników wodnych,
• Zasięgu lustra wody w sztucznych zbiornikach wodnych usytuowanych na wodach płynących przy normalnym poziomie piętrzenia określonym w pozwoleniu wodnoprawnym, o którym mowa w art. 122 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne – z wyjątkiem obiektów służących turystyce wodnej, gospodarce wodnej lub rybackiej;

Przy czym: Uchwała, w sprawie parku krajobrazowego może określać odległości mniejsze wokół zbiorników wodnych, w sposób prowadzący do zwiększenia swobody w zakresie zagospodarowania i użytkowania terenu.

2. Ex lege z chwilą wyznaczenia stref ochrony krajobrazu i zakazów w nich obowiązujących w planie ochrony oraz wyznaczenia obiektów o istotnym znaczeniu historycznym i kulturowym (w tej części plan ochrony jest aktem prawa miejscowego!) – obowiązują zakazy zróżnicowane w zależności od tego, czy obowiązuje plan miejscowy:

Dla terenów:

a) objętych miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego wprowadza się zakazy:

• Lokalizowania nowych obiektów budowlanych,
• Zalesiania;

b) nieobjętych miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego wprowadza się zakazy:

• lokalizowania nowych obiektów budowlanych,
• lokalizowania nowych obiektów budowlanych odbiegających od lokalnej formy architektonicznej,
• lokalizowania nowych obiektów budowlanych o wysokości przekraczającej 2 kondygnacje lub 7 m,
• zalesiania.

Zakazuje się także niszczenia i uszkadzania obiektów o istotnym znaczeniu historycznym i kulturowym wskazanych w planie ochrony dla parku krajobrazowego.
„Pojęcie tych obiektów nie jest zdefiniowane. Należy uznać że obiektem może być również charakterystyczna część powierzchni terenu. Wyraźne problemy, kiedy przekształcenie takiego terenu spełni przesłanki „niszczenia lub uszkadzania”. Jest to ewidentnie materia odnosząca się do ochrony zabytków.

Plan ochrony parku krajobrazowego
Plan ochrony parku krajobrazowego konkretyzuje działania ochronne na obszarze parku, w szczególności zawiera ustalenia do studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, planów zagospodarowania przestrzennego województw oraz planów zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej dotyczące eliminacji lub ograniczenia zagrożeń wewnętrznych lub zewnętrznych.

Najważniejsza zmiana – w części dotyczącej wyznaczenia stref ochrony krajobrazu i zakazów w nich obowiązujących w planie ochrony oraz wyznaczenia obiektów o istotnym znaczeniu historycznym i kulturowym jest aktem prawa miejscowego – a więc wiąże wszystkie decyzje administracyjne w tym decyzje o warunkach zabudowy.

Zakazy obowiązujące w strefach ochrony krajobrazu określają szczegółowo granice stref ochrony krajobrazów stanowiących w szczególności przedpola ekspozycji, osie widokowe, punkty widokowe oraz obszary zabudowane wyróżniające się lokalną formą architektoniczną, wyznaczonych w obrębie krajobrazów priorytetowych, zidentyfikowanych w ramach audytu krajobrazowego, istotnych dla zachowania walorów krajobrazowych parku krajobrazowego, wraz ze wskazaniem które z zakazów wymienionych w art. 17 ust. 1a, obowiązują w danej strefie.

Zakazy obowiązujące w strefach ochrony krajobrazu są zróżnicowane w zależności o tego, czy dla danych terenów obowiązuje plan miejscowy, czy też nie. W pierwszym przypadku w omawianych strefach mogą zostać wprowadzone zakazy:

• lokalizowania nowych obiektów budowlanych,
• zalesiania.

Natomiast na terenach, na których nie obowiązuje plan miejscowy, mogą zostać wprowadzone zakazy:

• lokalizowania nowych obiektów budowlanych,
• lokalizowania nowych obiektów budowlanych odbiegających od lokalnej formy architektonicznej,
• lokalizowania nowych obiektów budowlanych o wysokości przekraczającej 2 kondygnacje lub 7 m,
• zalesiania.

Należy uznać że nie jest możliwe odstąpienie od wprowadzenia w ogóle tych zakazów. Strefy ochrony krajobrazów mają być wyznaczone w obrębie krajobrazów priorytetowych – do czasu ich wyznaczenia w audycie brak podstaw do wyznaczenia stref.

Znacząca zmiana dotyczy współdziałania gmin – w miejsce dotychczasowego opiniowania wprowadzono uzgadnianie – ALE TYLKO dla wyznaczenia stref ochrony krajobrazu i zakazów w nich obowiązujących w planie ochrony oraz wyznaczenia obiektów o istotnym znaczeniu historycznym i kulturowym. Gminy ani nie opiniują, ani nie uzgadniają natomiast planu ochrony w części dotyczącej wyznaczenia obiektów o istotnym znaczeniu historycznym i kulturowym – pomimo, że jest on w tej części aktem prawa miejscowego ani w części, która zawiera ustalenia do studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz planów zagospodarowania przestrzennego województw.

Źródła prawne:

Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody.

Ustawa z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu.

Dowiedz się więcej:

Fogel A., Uchwała reklamowa. Przewodnik dla gmin, Warszawa 2017.

Autor: Anna Fogel