Nowe instrumenty ochrony krajobrazu – audyt krajobrazowy

Audyt jest formą bezpośredniej kontroli wybranego obszaru. Zawarty w Ustawie O planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym reguluje właściwą ochronę krajobrazu.

Audyt krajobrazowy – art. 38 a u.p.z.p.

• Sporządzany dla obszaru województwa nie rzadziej niż raz na 20 lat.
• Identyfikuje krajobrazy występujące na całym obszarze województwa, określa ich cechy charakterystyczne oraz dokonuje oceny ich wartości.

Zakres – audyt krajobrazowy, w szczególności:

1. Określa:

• krajobrazy występujące na obszarze danego województwa,
• lokalizację krajobrazów priorytetowych.

2. Wskazuje lokalizację i granice:

• parków kulturowych,
• parków narodowych, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych, obszarów chronionego krajobrazu, Co zastanawiające – już nie zespołów przyrodniczo – krajobrazowych,
• obiektów znajdujących się na listach Światowego Dziedzictwa UNESCO, obszarów Sieci Rezerwatów Biosfery UNESCO (MaB) lub obszarów i obiektów proponowanych do umieszczenia na tych listach;

3. Przedstawia:

• zagrożenia dla możliwości zachowania wartości krajobrazów, o których mowa w pkt 1 lit. b, oraz wartości krajobrazów w obrębie obszarów lub obiektów, o których mowa w pkt 2.;
• rekomendacje i wnioski dotyczące kształtowania i ochrony krajobrazów, o których mowa w pkt 1 lit. b, oraz krajobrazów w obrębie obszarów lub obiektów, o których mowa w pkt 2, w szczególności poprzez wskazanie obszarów, które powinny zostać objęte formami ochrony przyrody, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 3, 4 i 9 u.o.p. – , więc jako parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu i zespoły przyrodniczo-krajobrazowe;
• lokalne formy architektoniczne zabudowy w obrębie krajobrazów, o których mowa w pkt 1 lit. b. Zapis ten ma na celu zachowanie lokalnej tożsamości krajobrazu poprzez harmonizowanie nowych obiektów z zastaną zabudową i wynika z uznania, że na kształt krajobrazu mają wpływ także formy architektoniczne właściwe dla danego obszaru (miejscowości bądź regionu). Jako lokalną formę architektoniczną należy rozumieć typowe cechy zabudowy wykształcone historycznie i wyróżniające ją na danym obszar na tle innych. Lokalną formę architektoniczną określają gabaryty obiektów budowlanych, ich proporcje, formy dachów, konstrukcje ścian, proporcje otworów okiennych, stosowane materiały budowlane i kolorystyka, a także rozmieszczenie obiektów na działce siedliskowej, np. typ zagrody dominujący na danym obszarze wiejskim.

W audycie nie ma obowiązku odnoszenia się do zabytków rejestrowych

Dodatkowo audyt krajobrazowy może wskazywać te obszary objęte formami ochrony przyrody, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 3, 4 i 9 u.o.p., które ze względu na znaczący spadek wartości krajobrazu wymagają pogłębionej analizy zasadności ich dalszej ochrony.

Skutki prawne rekomendacji zawartych w audycie krajobrazowym:

• Art. 10 ust. 1 pkt 4a u.p.z.p., rekomendacje i wnioski zawarte w audycie krajobrazowym uwzględnia się w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy.
• Art. 39 ust. 3 u.p.z.p. uwzględnia się je także w planie zagospodarowania przestrzennego województwa.
• Art. 15 ust. 2 pkt 7 u.p.z.p. w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego określa się obowiązkowo granice i sposoby zagospodarowania terenów lub obiektów podlegających ochronie, w tym krajobrazów priorytetowych określonych w audycie krajobrazowym.
• Art. 19 ust. 1b u.o.z. rekomendacje i wnioski zawarte w audycie krajobrazowym uwzględnia się w uchwale reklamowej.
• Art. 16 ust. 4c i art. 23 ust. 3c u.o.p. rada gminy nie może odmówić uzgodnienia projektu uchwały w sprawie utworzenia parku krajobrazowego lub powiększenia jego obszaru oraz w sprawie wyznaczenia obszaru chronionego krajobrazu, w przypadku gdy podjęcie tej uchwały jest konsekwencją rekomendacji dotyczącej utworzenia lub powiększenia obszaru parku krajobrazowego zawartej w audycie krajobrazowym.

Relacje do form ochrony przyrody i form ochrony zabytków – ich nadrzędność względem audytu
Rekomendacje i wnioski, zawarte w audycie krajobrazowym, nie mogą być sprzeczne z celami i sposobami ochrony obszarów i obiektów, o których mowa w ust. 3 pkt 2, (parków kulturowych, parków narodowych, rezerwatów przyrody, parków krajobrazo¬wych, obszarów chronionego krajobrazu, obiektów znajdujących się na listach Świato¬wego Dziedzictwa UNESCO, obszarów Sieci Rezerwatów Biosfery UNESCO (MaB) lub obszarów i obiektów proponowanych do umieszczenia na tych listach);
Klasyfikację krajobrazów i metodologię audytu określi rozporządzenie Rady Ministrów (w dacie opracowania materiałów nadal trwają nad nim prace) wydane na podstawie art. 38a ust. 6 u.p.z.p.

Tryb uchwalenia audytu krajobrazowego – art. 38 b u.p.z.p.

• Sporządza go zarząd województwa.
• Uchwala sejmik województwa.
• Nie jest aktem prawa miejscowego – chociaż w części dotyczącej rekomendacji i wniosków należy go uznać za akt kierownictwa wewnętrznego.
• WKZ jest organem opiniującym (art. 38b ust. 2 pkt 2 lit. c) u.p.z.p.) – ponieważ ustawa nie zawiera w tym zakresie ograniczeń należy uznać, że uprawnienie do opiniowania dotyczy całości ustaleń audytu. Przedmiotem opiniowania powinna być między innymi identyfikacja krajobrazów priorytetowych – w zakresie uwzględnienia krajobrazów kulturowych i zespołów urbanistycznych oraz prawidłowa lokalizacja parków kulturowych . Ponieważ w dacie przygotowywania niniejszych materiałów nie zostało wydane jeszcze rozporządzenie wykonawcze, o którym mowa w art. art. 38a ust. 6 u.p.z.p., istotna materia w ramach współdziałania WKZ będzie zależna od szczegółowego zakresu audytu określonego w rozporządzeniu.

Szczególne znaczenie będzie miało zaopiniowanie zawartych w audycie rekomendacji i wniosków oraz wskazania lokalnych form architektonicznych zabudowy w obrębie krajobrazów priorytetowych. W tym zakresie WKZ jako organ opiniujący może powoływać się na wiadomości i materiały znane z urzędu.

 Brak zajęcia przez WKZ stanowiska w terminie 30 dni od dnia otrzymania projektu audytu krajobrazowego uznaje się za wyrażenie pozytywnej opinii o projekcie w przedłożonym brzmieniu („domniemanie pozytywnej opinii”)

Źródła prawne:

Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody.

Dowiedz się więcej:

Usługa szkoleniowa na potrzeby pracowników urzędów ochrony zabytków w Polsce. Materiały szkoleniowe. Procedura administracyjna i przepisy prawnej ochrony zabytków (poziom zaawansowany), MindLab, Narodowy Instytut Dziedzictwa, Warszawa 2017.

Fogel A., Uchwała reklamowa. Przewodnik dla gmin, Warszawa 2017.

Autor: Anna Fogel