Nadzwyczajne tryby wzruszenia decyzji wojewódzkiego konserwatora zabytków. Uwagi ogólne

Prawidłowa decyzja administracyjna powinna być wydana przez właściwy organ w wyniku prawidłowo przeprowadzonego postępowania oraz odpowiadać wymogom prawa materialnego. Zgodność z przepisami procedury obejmuje również kwestie związane z właściwym określeniem elementów formalnych decyzji.

System weryfikacji decyzji administracyjnych obejmuje zwyczajne środki zaskarżenia (odwołania, zażalenia) dotyczące nieostatecznych rozstrzygnięć. Wzruszenie ostatecznych rozstrzygnięć możliwe jest zatem jedynie poprzez nadzwyczajne środki zaskarżenia. Trzeba przy tym dodać, że nie każda wadliwość aktu będzie mogła prowadzić do wzruszenia ostatecznego rozstrzygnięcia.

Zgodnie z przyjętą teorią gradacji wad aktów administracyjnych wady decyzji mogą być istotne bądź nieistotne. Wady nieistotne (np. omyłki pisarskie) pozostają bez wpływu na ważność decyzji i mogą być usuwane w ramach tzw. rektyfikacji decyzji. Z kolei w wypadku wystąpienia istotnych wad decyzji bądź postępowania, które poprzedziło jej wydanie, możliwe jest zastosowanie jednego z nadzwyczajnych trybów weryfikacji decyzji. Takie wady decyzji mogą wynikać z:

• błędów proceduralnych i błędów w ustaleniach faktycznych popełnionych w trakcie postępowania – w takim wypadku możliwe jest uruchomienie trybu wznowienia postępowania (art. 145 K.P.A. i następne);
• błędnego zastosowania (co do zasady) przepisów prawa materialnego – w takim wypadku możliwe jest uruchomienie trybu stwierdzenia nieważności decyzji (art. 156 K.P.A. i następne).

Należy w tym miejscu wyraźnie zaznaczyć, że tryb z art. 145 K.P.A. nie jest jedyną podstawą prawną pozwalającą na wznowienie postępowania w sprawie ostatecznej decyzji wojewódzkiego konserwatora zabytków (dalej jako: WKZ). Zgodnie z art. 47 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (dalej jako: u.o.z.o.z.) WKZ może wznowić postępowanie w sprawie wydanego pozwolenia, o którym mowa w art. 36 ust. 1, a następnie zmienić je lub cofnąć w drodze decyzji, jeżeli w trakcie wykonywania badań, prac, robót lub innych działań określonych w pozwoleniu wystąpiły nowe fakty i okoliczności, mogące doprowadzić do uszkodzenia lub zniszczenia zabytku.

W orzecznictwie mocno podkreśla się, że przepis ten wprowadza szczególną przesłankę umożliwiającą wznowienie postępowania administracyjnego zakończonego wydaniem ostatecznej decyzji udzielającej pozwolenia konserwatorskiego, jednakże odnosi się wyłącznie do sytuacji, w której dochodzi do wykonywania badań, prac, robót lub innych działań w sposób zgodny z warunkami określonymi w uprzednio uzyskanym, ostatecznym pozwoleniu konserwatorskim. Do sytuacji, w których te badania, prace, roboty lub działania wykonywane są bez takiego pozwolenia lub w sposób naruszający warunki określone w tym pozwoleniu, zastosowanie znajdą art. 43 i art. 44 albo art. 45 u.o.z.o.z. Niezależnie od powyższego przepis art. 47 u.o.z.o.z. nie znajdzie też zastosowania w przypadku, gdy wspomniane badania itd. zostały już zakończone (wyrok WSA w Warszawie z dnia 26 kwietnia 2016 r., sygn. VII SA/Wa 1695/15).

Nowelą u.o.z.o.z. z 2017 r. do przepisów ustawy wprowadzony został nowy art. 47a, w którym przewidziano kolejny tryb nadzwyczajny w odniesieniu do wydanego na podstawie art. 36 ust. 1 u.o.z.o.z. pozwolenia konserwatorskiego. Zgodnie z art. 47a ust. 1 u.o.z.o.z. minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego (dalej jako: MKiDN) po zasięgnięciu opinii Głównej Komisji Konserwatorskiej może z urzędu uchylić lub zmienić pozwolenie konserwatorskie, jeżeli realizacja działań określonych w tym pozwoleniu spowodowałaby:

1) uszczerbek dla wartości zabytku lub

2) uszkodzenie bądź zniszczenie zabytku, lub

3) niewłaściwe korzystanie z zabytku.

Możliwość wszczęcia tego postępowania jest ograniczona czasowo, tj. musi nastąpić przed upływem 2 lat od dnia, w którym pozwolenie konserwatorskie stało się ostateczne. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego ma przy tym prawo wstrzymać wykonanie pozwolenia konserwatorskiego, jeżeli zachodzi prawdopodobieństwo uchylenia lub zmiany tego pozwolenia.

Wskazany tryb to szczególny rodzaj nadzoru merytorycznego ze strony MKiDN nad rozstrzygnięciami merytorycznymi wojewódzkich konserwator zabytków, stanowiący przepis szczególny w stosunku do art. 155 K.P.A. Zasadniczo może być on stosowany, gdy od wadliwej merytorycznie decyzji WKZ w sprawie udzielenia pozwolenia konserwatorskiego nie wniesiono odwołania do MKiDN jako organu II instancji. W przypadku niezastosowania tego trybu nadzwyczajnego MKiDN, mimo stwierdzenia, że wykonanie działań określonych w pozwoleniu miałoby negatywny wpływ na zabytek, nie byłby w stanie zapobiec tym negatywnym skutkom.

Dowiedz się więcej:

Adamiak B., Borkowski J., Postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne, Warszawa 2019.

Federczyk W., Klimaszewski M., Majchrzak B., Postępowanie administracyjne, Warszawa 2018.

Postępowanie administracyjne, red. T. Woś, Warszawa 2017.

Wierzbowski M., Szubiakowski M., Wiktorowska A., Postępowanie administracyjne – ogólne, podatkowe, egzekucyjne i przed sądami administracyjnymi, Warszawa 2017.

Autor: Katarzyna Zalasińska [aktualizacja: Jacek Brudnicki; stan prawny na 31.07.2021 r.]