Moje dziedzictwo – co to takiego?

Często możemy spotkać się z pojęciami: dziedzictwo światowe, europejskie, narodowe, polskie, regionalne, małych ojczyzn. Mówiąc o dziedzictwie, dotykamy kwestii tożsamości i identyfikacji. Co wskażemy jako nasze, moje dziedzictwo?

Synonimem słowa dziedzictwo są spadek i spuścizna. Badacze wskazują, że w przypadku dorobku kulturowego, materialnego i niematerialnego dobra, które otrzymujemy w spadku po minionych pokoleniach, można zauważyć subtelną różnicę między pojęciami spuścizna i dziedzictwo. Spuściznę otrzymujemy, jest nam przekazana, czy tego chcemy, czy nie chcemy, natomiast w przypadku dziedzictwa możemy decydować, co przyjmujemy, a co odrzucamy. Warto zwrócić na to uwagę, gdy zastanawiamy się nad tym, czym dla nas jest dziedzictwo kulturowe. Dziedzictwo kojarzy się z bogatym zbiorem różnych pozytywnych wartości; często zapominamy o tym, że mieszczą się w nim także tzw. negatywne zasoby kultury, związane np. z wojnami. Wielu z nas z trudem przychodzi ich akceptacja i przyznanie: „tak, to także część naszego dziedzictwa”. Z racji przynależności do określonej grupy, z którą się identyfikujemy, czy to narodowościowej, etnicznej, religijnej, czy też np. mieszkańców ulicy Złotej Jesieni albo miłośników ciężkiego brzmienia, utożsamiamy się i wskazujemy jako „swoje” pewne zjawiska i elementy materialnego i niematerialnego dziedzictwa kulturowego, związane z historią, dorobkiem, charakterem konkretnej grupy, której jesteśmy częścią. Jednocześnie możemy traktować jako własne i czuć więź z elementami i zjawiskami z obszaru dziedzictwa, należącymi do zupełnie innych „podzbiorów”. Wszystko zależy od tego jak się określamy, kim się czujemy, jaki mamy światopogląd, wrażliwość, doświadczenia, wykształcenie, z jakiego środowiska wyrastamy, gdzie mieszkamy itd.

DZIEDZICTWO Z PODWÓRKA

Snując rozważania na temat tego, czym jest „moje dziedzictwo”, warto przytoczyć wiersz Tadeusza Różewicza *** (Oblicze ojczyzny):

ojczyzna to kraj dzieciństwa

miejsce urodzenia

to jest ta mała najbliższa

ojczyzna

miasto miasteczko wieś

ulica dom podwórko

pierwsza miłość

las na horyzoncie

groby

w dzieciństwie poznaje się

kwiaty zioła zboża

zwierzęta

pola łąki

słowa owoce

ojczyzna się śmieje

na początku ojczyzna

jest blisko

na wyciągnięcie ręki

dopiero później rośnie

krwawi

boli

„Moje dziedzictwo” to na najbardziej podstawowym poziomie zjawiska związane z najbliższym otoczeniem, domem, małą ojczyzną: rodzinne wspomnienia, fotografie, opowieści dziadków, pamiątki, przepisy kulinarne, stare książki, listy, dokumenty, tradycje świąteczne, podwórko, groby… To dziedzictwo miejsca, miejscowości, najbliższej okolicy, na które składają się m.in. krajobraz kulturowy, zabudowania, kościół, historia, rzemiosło, zwyczaje. To wszystko z czasem rozrasta się i powiększa o elementy związane z dziedzictwem regionu, Polski, Europy, świata…. Z reguły budzi uśmiech, ale niekiedy, jak zaznaczył w ostatniej strofie wiersza Różewicz – boli.

POZNAĆ SWOJE DZIEDZICTWO

Jeżeli coś uważamy za swoje, chcemy to chronić i angażujemy się w opiekę nad tym. Nie inaczej jest, a przynajmniej powinno być, z dziedzictwem kulturowym. To od depozytariuszy, lokalnych społeczności, naszych rodzin zależy stan tego, co odziedziczyliśmy po minionych pokoleniach. Pierwszym krokiem do zachowania spuścizny jest jej znajomość. W przypadku małych ojczyzn warto opracować spis lokalnych zasobów, swoisty rejestr materialnego i niematerialnego dziedzictwa. Pomocna w tym może okazać się poniższa tabela. Warto ją wypełnić wpisując znane nam dziedzictwo/zabytki w wolną kolumnę, według podanego szablonu. W ten sposób utworzymy katalog dziedzictwa, który występuje na terenie naszej małej ojczyzny.

Autor: Katarzyna Zarzycka – Fundacja Plenerownia