Jak założyć muzeum regionalne?

Jakie prawne aspekty związane z zakładaniem i funkcjonowaniem muzeów regionalnych warto znać? Najważniejszym dokumentem określającym profil działalności muzeum, a więc w tym przypadku ukierunkowanie na gromadzenie zbiorów związanych z historią, kulturą i tradycją danego regionu czy miejscowości, jest statut muzeum.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o muzeach muzea mogą być tworzone przez ministrów i kierowników urzędów centralnych, jednostki samorządu terytorialnego, osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. Jak wynika z lektury statutów wybranych muzeów regionalnych, w zdecydowanej większości organizatorem muzeów regionalnych są jednostki samorządu terytorialnego: samorządy gminne, powiatowe i wojewódzkie, wśród których prym wiodą zdecydowanie samorządy gminne. W tym przypadku muzeum regionalne powoływane jest do życia przez Radę Gminy lub Radę Miasta, który to organ uchwala również statut muzeum. Instytucja taka działa w tym przypadku jako samorządowa instytucja kultury, wpisana do rejestru instytucji kultury organu prowadzącego. W takich okolicznościach podstawowymi aktami prawnymi, na podstawie zapisów których działa muzeum regionalne, są:
– ustawa z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz. U. z 1997 r. Nr 5, poz. 24, z późniejszymi zmianami);
– ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz. U. z 2001 r. Nr 13, poz. 123, z późn. zm.).
– statut muzeum regionalnego uchwalany przez organ stanowiący i kontrolny jednostki samorządu terytorialnego.

Statut muzeum regionalnego powinien zawierać następujące zapisy:
1. Postanowienia ogólne – zawierające podstawowe informacje o muzeum, tj. m. in. nazwę, określenie siedziby, wskazanie organizatora i podstawy prawne działalności.
2. Zakres działalności muzeum – określenie profilu działalności i celów muzeum regionalnego, które powinny być zgodnie z zapisami ustawy z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach.
3. Organizacja muzeum – jeśli jednostka posiadać będzie oddziały.
4. Zarządzanie muzeum – określenie organu zarządzającego muzeum, tj, np. dyrektor muzeum regionalnego, przy którym działać może organ doradczy w postaci rady muzeum.
5. Finanse muzeum – określenie finansowania muzeum regionalnego pochodzącego np. z przychodów z prowadzonej działalności, w tym ze sprzedaży składników majątku ruchomego, przychodów z najmu i dzierżawy składników majątkowych, dotacji podmiotowych i celowych z budżetu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego czy środków otrzymanych od osób fizycznych i prawnych.
Wzór statutu muzealnego oraz wzór regulaminu muzeum znaleźć można pod adresem: https://www.gov.pl/web/kultura/przyklad-statutu-oraz-regulaminu-muzeum

Zacznij od izby regionalnej!
Idealnym rozwiązaniem dla samorządów lokalnych, których zamysłem jest stworzenie ekspozycji poświęconej historii i kulturze danego regionu czy miejscowości, jest powołanie do życia izby regionalnej lub izby pamiątek regionalnych. Rozwiązanie takie pozwoli na zebranie w jednym miejscu najciekawszych pamiątek, który to zbiór w przyszłości stać się może zaczynem do powstania muzeum regionalnego. Zakładanie izb regionalnych ma na terenie Polski dość długą tradycję, a same izby doczekały się nawet własnego przewodnika autorstwa Mariana Pokropka[1] . W wielu przypadkach pierwotne izby regionalne zostały przekształcone w muzea miejskie i właśnie w muzea regionalne. Założenie w danym mieście czy wsi izby regionalnej niesie ze sobą wachlarz korzyści, wśród których wskazać można:
Korzyści związane z materialnym dziedzictwem kulturowym:
– ochrona materialnego dziedzictwa kulturowego;
– możliwość racjonalnego ocenienia zasobu materialnego dziedzictwa kulturowego, zebranego w ramach zakładania izby (daje to możliwość nakreślenia planów rozwojowych izby);
– możliwość organizowania spotkań i prelekcji poświęconych np. wyposażeniu dawnego gospodarstwa domowego czy tematyce regionalnej;
– możliwość stworzenia regionalnego archiwum fotograficznego gromadzącego zbiory ikonograficzne związane z danym regionem czy miejscowością;
Korzyści związane z niematerialnym dziedzictwem kulturowym:
– możliwość zebrania i utrwalenia niematerialnego dziedzictwa regionalnego, tj. podań, wierzeń, opisów zwyczajów i obyczajów;
– możliwość zebrania pozyskanych materiałów w formie folderu, opracowania lub plików multimedialnych udostępnionych na stronie internetowej izby;
Korzyści związane z rozwojem potencjału społecznego:
– możliwość pobudzenia aktywności społecznej poprzez zaangażowanie lokalnej społeczności w poszukiwania i gromadzenie pamiątek historycznych oraz relacji ustnych;
– możliwość aktywizacji osób starszych, które we współpracy z młodzieżą tworzyć mogą multimedialne relacje historyczne;
– możliwość organizowania spotkań i imprez kulturalnych o tematyce regionalnej, w które zaangażowana zostać może społeczność lokalna;

Założenie izby regionalnej to idealna propozycja dla samorządów lokalnych, dyrektorów szkół czy ośrodków kultury. Jej stworzenie pozwoli na utrwalenie i zabezpieczenie materialnego dziedzictwa kulturowego danego regionu, jak również pozwala na uaktywnienie lokalnej społeczności i budowę trwałej świadomości regionalnej.

 
[1] Por. M. Pokropek, Przewodnik po izbach regionalnych w Polsce, Warszawa 1988.

Autor: Kamil Pawłowski