Wpisz czego szukasz

Wybierz kategorie

Strona główna > Baza Wiedzy > Interesariusze niematerialnego dziedzictwa kulturowego – na przykładzie tradycji kwiatowych dywanów układanych na procesję Bożego Ciała

Interesariusze niematerialnego dziedzictwa kulturowego – na przykładzie tradycji kwiatowych dywanów układanych na procesję Bożego Ciała

16 grudnia 2022

Wśród interesariuszy niematerialnego dziedzictwa kulturowego centralne miejsce zajmują tzw. depozytariusze tego dziedzictwa, czyli członkowie konkretnej wspólnoty, którzy daną tradycję – praktyki, wyobrażenia, przekazy, wiedzę i umiejętności, wraz z powiązanymi z nimi materialnymi korelatami – uważają za część swojego dziedzictwa. Nie są jednak w stanie ochronić swojej tradycji bez wsparcia ze strony innych podmiotów, instytucji i organizacji, w tym – bez udziału lokalnego samorządu. Kręgom i funkcjom interesariuszy dziedzictwa niematerialnego przyjrzymy się na przykładzie tradycji układania kwietnych dywanów na Boże Ciało w Spycimierzu (woj. łódzkie), Kluczu, Olszowej, Zimnej Wódce i Zalesiu Śląskim (woj. opolskie), wpisanej w 2021 roku na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości, prowadzoną przez UNESCO.

 

DEPOZYTARIUSZE

W analizowanym przypadku depozytariuszy dziedzictwa można utożsamić ze wspólnotą parafian, co wynika ze specyfiki święta, z jakim związane są tradycje kwiatowych dywanów i chodników – święta chrześcijańskiego, obchodzonego w obrządku rzymskokatolickim. Dlatego na najniższym poziomie lokalnym to parafie – podstawowe jednostki organizacyjna Kościoła katolickiego – są instytucjami gromadzącymi depozytariuszy we wspólnoty wiernych, z proboszczami na czele. Księża ci współpracują w ustalaniu trasy procesji. Biorą także czynny udział w spotkaniach i publikacjach poświęconych tradycji, zabierają głos w audycjach radiowych, programach telewizyjnych i w filmach, ale przede wszystkim swoją aprobującą postawą wspierają starania depozytariuszy w trakcie wnioskowania o wpisy na listy dziedzictwa, o środki na ochronę tradycji jak i całym w procesie ochrony dziedzictwa. Na tym samym, bazowym poziomie, plasuje się organizacja pozarządowa, założona przez parafian spycimierskich i proboszcza, nazwą podkreślająca parafialny charakter święta i wspólnoty depozytariuszy: Parafialne Stowarzyszenie „Spycimierskie Boże Ciało”. Organizecję wspiera we wszystkich działaniach Ochotnicza Straż Pożarna w Spycimierzu, zarówno jeśli chodzi o współorganizację święta, jak i różnego rodzaju spotkań.

 

poziom gminNy

Kolejny krąg interesariuszy można utożsamić z gminą (w naszym przypadku – gminami wiejsko-miejskimi), co wynika z lokalnego charakteru analizowanych form dziedzictwa. Nie można wyobrazić sobie efektywnej ochrony dziedzictwa niematerialnego bez zaangażowania burmistrzów, wydziałów gminy (np. ds. promocji), a także organów i instytucji gminnych, jak choćby tych odpowiedzialnych za wnioskowanie o dofinansowania i ich rozliczanie (Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Uniejowie, Miejsko-Gminny Ośrodek Działalności Kulturalnej w Ujeździe) oraz za współorganizację i promocję różnorodnych wydarzeń (Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Uniejowie, lokalne media). W wieloetapowych procesach ważne funkcje na poziomie jednostek samorządu terytorialnego spełniają sołtysi, będący depozytariuszami dziedzictwa oraz rady miejskie, w których skład notabene również wchodzą spycimierscy i opolscy depozytariusze. Warto zauważyć, że w przypadku gminy Ujazd, burmistrz jako mieszkaniec wsi Zimna Wódka, jest również członkiem wspólnoty układającej kwietne dywany, więc jest pełnoprawnym depozytariuszem tradycji. Z kolei burmistrz Uniejowa, choć nienależący do grona depozytariuszy, inicjował założenie Parafialnego Stowarzyszenia „Spycimierskie Boże Ciało”, udostępnia swoje pola do zbierania kwiatów na dywany a także był jednym z sygnatariuszy wpisu tradycji spycimierskiej na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

W wyniku wspólnego wpisu na Listę UNESCO trzy gminy – Ujazd, Leśnica (pow. strzelecki) i Uniejów (pow. poddębicki) – podjęły inicjatywę podpisania porozumienia o współpracy na niwie ochrony swoich tradycji.

Dwie sąsiadujące gminy opolskie – Ujazd i Leśnica – współdziałają bezpośrednio, także z interesariuszami kolejnego kręgu – starostwa powiatowego, które partycypuje w kosztach, organizując spotkania partnerskie. Instytucja starostwa, jak Powiatowe Centrum Kultury w Strzelcach Opolskich, bierze na siebie organizację i prowadzenie warsztatów, a wraz ze starostwem zajmuje się działaniami promocyjnymi na rzecz dziedzictwa z terenu dwóch gmin.

 

Poziom regionalny i ponadregionalny

Na następny krąg interesariuszy – regionalny i ponadregionalny – składa się kilka typów podmiotów. Jednym są ponadregionalne organizacje pozarządowe, jak intensywnie i wieloaspektowo działająca na Opolszczyźnie Fundacja Dla Dziedzictwa, drugim – instytucje naukowo-badawcze, jak Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Uniwersytet Łódzki, Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Śląski w Opolu, a także szkoły doktorskie i muzea, z których specjaliści zapraszani są do prowadzenia badań, sporządzania ekspertyz, formułowania rekomendacji, prowadzenie wykładów i warsztatów. Dodajmy, że zachowana jest ciągłość pokoleń badaczy poprzez udział doktorantów i studentów w projektach dotyczących niematerialnego dziedzictwa Spycimierza i czterech miejscowości Opolszczyzny. Do tego kręgu interesariuszy zaliczyć należy fotografów, fotografików, filmowców, którzy stale włączani są do działań służących profesjonalnej dokumentacji tradycji. Tu też plasują się firmy kreatywne, specjalizujące się w promocji czy prowadzeniu stron internetowych oraz regionalne media i oddziały regionalne mediów ogólnopolskich, jak TVP Opole, „Niedziela” i liczne rozgłośnie radiowe, które przyczyniają się do dokumentacji, promocji i wzmacniania tradycji.

 

Poziom ogólnopolski i centralny

Poziom ogólnopolski i centralny – to ostatni krąg interesariuszy, z którymi na terenie Polski współdziałają depozytariusze i władze samorządowe. Wymienić należy najpierw Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, prowadzącego m.in. programy wsparcia finansowego w postaci programu „Kultura Ludowa i Tradycyjna” (w tym dwa zadania dedykowane dziedzictwu niematerialnemu oraz programy Narodowego Centrum Kultury „EtnoPolska”). Departament Ochrony Zabytków MKiDN z kolei odpowiedzialny jest m.in. za aplikację o wpis na listę UNESCO, zaś Narodowy Instytut Dziedzictwa prowadzi krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego, a wraz z oddziałami terenowymi (tu wydatnie wyróżnia się oddział opolski) – utrzymuje bezpośredni kontakt z depozytariuszami, wspiera ich aplikacje o wpisy na listy dziedzictwa, jak też służy warsztatami, szkoleniami i programami edukacyjnymi. W przypadku tradycji kwietnych dywanów na Opolszczyźnie, w działania ochronne zaangażował się również Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych – Oddział w Opolu, a w przypadku dziedzictwa gminy Uniejów – Narodowy Instytut Samorządu Terytorialnego. Tutejsi depozytariusze wraz z urzędem gminy nawiązali również współpracę z Polskim Komitetem do spraw UNESCO, który m.in. obejmuje patronatem wybrane uniejowskie inicjatywy.

 

Konkluzja: Depozytariusze są najważniejsi

W ochronie dziedzictwa niematerialnego bierze udział wiele podmiotów i rola każdego jest bardzo ważna, niemniej nie ma ochrony dziedzictwa niematerialnego w myśl Konwencji UNESCO z 2003 roku bez poziomu najważniejszego i bazowego – wspólnoty depozytariuszy. Gromadzenie kapitału społecznego i eksperckiego przez jednostki lokalnego samorządu wokół i na rzecz dziedzictwa niematerialnego może przynieść dobre efekty tylko i wyłącznie wtedy, gdy wszyscy interesariusze będą pamiętali, że pracują na rzecz wspólnoty depozytariuszy, wzmacniając jej potencjał i spójność oraz wspierając w świadomym, swobodnym i w pełni dobrowolnym kontynuowaniu tradycji.

Interesariusze dziedzictwa niematerialnego i ich funkcje. Oprac. Katarzyna Smyk

dr hab. Katarzyna Smyk Dr hab. Katarzyna Smyk, prof. UMCS, Instytut Nauk o Kulturze UMCS, Katedra niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

 

Czy artykuł był pomocny?
Powiązane Baza Wiedzy (0)
Powiązane Ścieżki działania (0)
Powiązane Dobre Praktyki (0)
Powiązane Narzędzia (0)
Powiązane Akty Prawne (0)
Powiązane Rewitalizacja (0)
Powiązane Publikacje (0)

Zobacz także

Wpisz czego szukasz