O projekcie Adaptacja zabytków na cele społeczne, remonty obiektów zabytkowych i rewaloryzacja historycznych przestrzeni publicznych były głównymi tematami większości prac nadesłanych na konkursy związane z rewitalizacją, skierowane do juniorów (uczniów klas VII-VIII szkół podstawowych) oraz seniorów. Konkursy zostały ogłoszone przez Zarząd Województwa Dolnośląskiego w ramach projektu pn. „Dolnośląska OdNowa. Regiony Rewitalizacji”, finansowanego ze środków programu Pomoc Techniczna dla Funduszy Europejskich 2021-2027. Uroczysta gala, podczas której ogłoszeni zostali zwycięzcy konkursów, odbyła się we Wrocławiu 22 listopada 2024 roku.
Prace oceniane były w dwóch kategoriach: obiekty/przestrzenie, które uległy zmianie w wyniku prowadzonych procesów rewitalizacji, bądź powinny ulec przekształceniu w wyniku rewitalizacji (kategoria A) oraz wydarzenia społeczne, które się odbyły bądź istnieje potrzeba ich organizacji (np. wydarzenia kulturalne, warsztaty, spotkania, itp.), w tym odnoszące się do lokalnego dziedzictwa i tradycji (kategoria B).
Młodzież i seniorzy województwa dolnośląskiego, którzy wzięli udział w konkursie, wykazali się dużą wrażliwością na kwestie związane z tematyką dziedzictwa kulturowego. Doceniamy zwłaszcza liczne prace nadesłane przez uczniów, które udowodniły, że młodzież z Dolnego Śląska posiada dużą świadomość historii i rangi zabytków, a także doskonale odczuwa, jaki potencjał dla rozwoju społeczności, w których wchodzą w dorosłość, dla młodego pokolenia posiada dziedzictwo kulturowe ich najbliższej okolicy. Dostrzegają zarówno zmiany, które zaszły, a – co najważniejsze – doskonale odnajdują obiekty historyczne, które można lepiej wykorzystać (również z korzyścią dla młodzieży).
Naszą szczególną uwagę zwróciła praca graficzna ucznia Prywatnej Szkoły Podstawowej Oxpress w Bolesławcu zatytułowana „Błękitna rewitalizacja Bolesławca” (laureat drugiej nagrody w kategorii A), w formie kolażu prezentująca zadania inwestycyjne realizowane w mieście, poprawiające jakość życia mieszkańców oraz wpływające na rozwój turystyki (baseny przy ul. Spacerowej, bulwary nad Bobrem, dworzec kolejowy, wiadukt kolejowy). W pracy znalazło się także nawiązanie do ceramiki bolesławieckiej i stosowanych w jej dekoracjach kobaltowych, stempelkowych wzorów. Powódź, która nawiedziła Dolny Śląsk we wrześniu tego roku, zwróciła natomiast uwagę ucznia na problemy związane z adaptacją miasta do zmian klimatu.
Wyróżnienia w tej samej kategorii zdobyły prace nadesłane przez Szkołę Podstawową im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Piławie Górnej oraz Zespół Szkolno-Przedszkolny w Kościelniku. Pierwsza – to film „Pałac Gladishof”, gdzie młodzież z „lekarską” wrażliwością podchodzi do zagadnień odnowy zabytku. Druga praca plastyczna zatytułowana „A może by coś zmienić” – przedstawia natomiast propozycję adaptacji średniowiecznego kościoła pw. Najświętszej Marii Panny w Kościelnikach Średnich. Uczennica zaproponowała adaptację zachodniej części kościoła z wieżą na salę koncertową, a w części wschodniej – urządzenie „muzeum historii wszystkich Kościelników”, teren wokół kościoła widziałaby jako park, z głośnikami na zewnątrz umożliwiającymi słuchanie koncertów.
Młodzież przedstawiła także swoje propozycje adaptacji obiektów zabytkowych na cele służące społecznościom: tzw. baszta Dziobowa w Strzegomiu została zaproponowana jako miejsce różnych działań edukacyjnych z wykorzystaniem obiektu, dom książąt brzeskich w Strzelinie mógłby mieścić m.in. sale wystawowe, gdzie prezentowane mogłyby być prace mieszkańców powiatu strzelińskiego, czy być siedzibą koła miłośników planszówek, a działalność obecnego domu handlowego „Renoma” – dawny dom towarowy „Wertheim” – mogłaby zostać rozszerzona o działania kulturalne (koncerty, spotkania, przedstawienia).
Kolejne prace odnosiły się wprost do prac remontowych i rewaloryzacyjnych poszczególnych obiektów zabytkowych (kościół św. Jadwigi w Gryfowie Śląskim, budynki tzw. Zakaczawia w Legnicy, dworzec kolejowy w Świebodzicach, wieża ratuszowa oraz rynek w Świdnicy, park w Radwanicach) czy prezentacji zabytków: Świerzawa, Bierutów, Polkowice.
Do trudnej, powojennej historii Wrocławia nawiązuje także praca Kolaż „Wzgórze Gajowe” (3 nagroda w kategorii A, Szkoła Podstawowa nr 81 im. Wandy Rutkiewicz we Wrocławiu). Dla Wzgórza Gajowego – sztucznie usypanego wzgórza, które powstało w wyniku odgruzowywania miasta po 1945 roku – przedstawiono propozycję jego wykorzystania jako całorocznego stoku narciarskiego.
W kategorii B zwyciężyła praca „Polkowicki Wernisaż oczami dzieci” – kolaż nadesłany przez uczniów Szkoły Podstawowej nr 4 im. M. Skłodowskiej-Curie w Polkowicach, dokumentujący wernisaż prac wychowanków świetlicy środowiskowej, które związane były z dziedzictwem kulturowym i historią społeczności lokalnej. Praca urozmaicona została fotografiami również z innych wydarzeń: „żywej” lekcji historii, warsztatów etnograficznych w pałacu w Suchej Górnej, zajęć edukacyjnych i zwiedzania polkowickiego wiatraka oraz zwiedzanie kościoła pw. św. Michała Archanioła w Polkowicach połączonego z plenerem malarskim. Druga nagroda została przyznana uczniom Szkoły Podstawowej im. Młodych Bohaterów w Szewcach za pracę „Wspólne odnawianie parku w Szewcach”, natomiast trzecia – uczennicy Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Kościelniku za pracę plastyczną zatytułowaną „Niedziela Palmowa”.
Temat miejsca dziedzictwa kulturowego w procesie rewitalizacji obecny był również w nadesłanych pracach seniorów.
Przemijanie i zmiany ważnego dla mieszkańców miejsca – tzw. „Górki Macieja” w Sicinach – to temat nagrodzonej pracy nadesłanej przez Klub Senior+ w Żuchlowie (kategoria A). Nazwa „Górka Macieja” ma pochodzić od imienia jednego z pierwszych powojennych osadników – młynarza. W roku 2023 miejsce to zostało zagospodarowane jako miejsce rekreacji z symbolicznym wiatrakiem.
Tematy kolejnych nadesłanych prac to adaptacja na cele społeczne tzw. Czerwonych Koszar w Oleśnicy, adaptacja dawnego zespołu zarządu dóbr Schaffgotschów w Sobieszowie (Jelenia Góra) na Centrum Przyrodniczo-Edukacyjne Karkonoskiego Parku Narodowego – Pałac Sobieszów czy urządzenie Multimedialnego Centrum Edukacji w wiatraku w Polkowicach. Seniorzy zaprezentowali także m.in. modernizację zapory i suchego zbiornika przeciwpowodziowego w Świerzawie.
Laureaci konkursu „Dolnośląska OdNowa oczami juniorów” otrzymali dyplomy, upominki oraz zaproszenie na lekcję wiedzy o społeczeństwie z przedstawicielami samorządu województwa, natomiast laureaci konkursu „Dolnośląska OdNowa oczami seniorów” zostali uhonorowani dyplomami, upominkami oraz voucherami na wizyty studyjne.
Pełna lista nagrodzonych i pozostałe informacje o gali konkursowej: <tutaj>.
Do udziału w pracach komisji konkursowej jako koordynator Centrum Kompetencji ds. Rewitalizacji w Narodowym Instytucie Dziedzictwa dla województwa dolnośląskiego i lubuskiego została zaproszona Bogna Oszczanowska z Oddziału Terenowego we Wrocławiu Narodowego Instytutu Dziedzictwa (w ramach projektu „Centra Kompetencji ds. Rewitalizacji w Narodowym Instytucie Dziedzictwa”).
Opr. Bogna Oszczanowska
#FunduszeUE #WsparcieJST #RewitalizacjaCentraKompetencjiNID #RegionyRewitalizacji
