Wpisz czego szukasz

Wybierz kategorie

Strona główna > Baza Wiedzy > Kościół archiprezbiterialny Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny – projekt wieloetapowy współfinansowany z programów regionalnych dla województwa kujawsko-pomorskiego

Kościół archiprezbiterialny Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny – projekt wieloetapowy współfinansowany z programów regionalnych dla województwa kujawsko-pomorskiego

21 marca 2018

Gotycki Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Chełmnie nad Wisłą, tzw. Fara, jest jedną z najstarszych i największych budowli sakralnych Pomorza Wschodniego oraz jedną z najpiękniejszych budowli wczesnogotyckich w Polsce. Świątynia, jak i zgromadzone w niej przedmioty kultu wymagają troski związanej z ich utrzymaniem i zabezpieczeniem. Wiąże się to z ogromnymi nakładami finansowymi, którym nie są w stanie sprostać „datki od parafian”. W związku z powyższym parafia korzysta m.in. ze środków unijnych pochodzących z programów regionalnych.

 

Kontekst
Chełmiński kościół farny jest szczególnie cennym pomnikiem historii i kultury. Fundatorem świątyni był Zakon Krzyżacki. Pierwotnie kościół zbudowany był z drewna, ale został przebudowany w latach 1280–1320 na ceglany. W 1501 r. dobudowano do niego wieżę północną, a w 1560 r. kaplicę Matki Boskiej Bolesnej Chełmińskiej. W 1519 r. kościół podniesiono do rangi kolegiaty.
W latach 1659–1660 poddano go częściowej odnowie. Powstał wówczas barokowy wystrój kaplicy Bożego Ciała, a nad prezbiterium dobudowano sygnaturkę.
Współczesne wyposażenie świątyni jest głównie renesansowe, barokowe i rokokowe. Wszystkie trzynaście ołtarzy powstało w końcu XVII lub XVIII w. Szczególnie cenny jest ołtarz główny (barokowy), który wyszedł spod dłuta Macieja Rodte (1708–1710).
Obecna szata kolorystyczna wnętrza została nadana w trakcie kompleksowego remontu, który przeprowadzono w latach 1925–1928. Wówczas to skuto ze ścian tynki i odsłonięto wątek ceglany.
W okresie międzywojennym odkryto i zakonserwowano oryginalne polichromie gotyckie, a w podczas wspomnianego powyżej remontu, w latach 1925–1928 wykonano nowe polichromie (przez Stanisława Smoguleckiego). Dnia 30 listopada 1929 r. obiekt wpisano do rejestru zabytków (A/10/9), a 13 kwietnia 2005 r. rozporządzeniem Prezydenta RP – kościół wraz ze średniowiecznym układem urbanistycznym uznany został za Pomnik Historii „Chełmno – Stare Miasto” (Dz.U. z 2005 r. Nr 64, poz. 568).

Pomnik historii – „Chełmno – Stare Miasto”
Źródło: Rozporządzenie Prezydenta rzeczpospolitej Polskiej z dnia 13 kwietnia 2005 r. w sprawie uznania za pomnik historii.

 

Realizacja
Realizacja prac konserwatorskich w farze obejmowała kilka etapów, wśród których trzy były realizowane przy wsparciu środków unijnych. Wszystkie trzy etapy były elementem większych projektów dotyczących założenia urbanistycznego uznanego za pomnik historii. W farze prace obejmowały zakres jak poniżej.
I Etap – rewitalizacja zabytków architektury miasta Chełmna – został zrealizowany w latach 2005–2006. Obejmował on najpilniejsze remonty konserwatorskie oraz roboty budowlano-montażowe zmierzające do udostępnienia wejścia turystów na wieżę kościoła farnego.
II etap – Ochrona dziedzictwa kulturowego miasta Chełmno – został zrealizowany w terminie marzec 2007 – grudzień 2012 r. Etap ten obejmował konserwację więźby dachowej, wzmocnienie konstrukcji dachu, wymianę pokrycia na całym kościele i obróbki z blachy, w tym hełm wieży, który został zrobiony z blachy tytanowo-cynkowej. Zabytek został wówczas podświetlony nową iluminacją. Wewnątrz świątyni odmalowano sklepienia oraz krypty wejściowe, a także prezbiterium. Odrestaurowano polichromie, m.in. z wizerunkiem świętego Krzysztofa nad Kaplicą Matki Boskiej, a także przeprowadzono I etap prac konserwatorskich przy ołtarzu św. Rocha. Ponadto we wszystkich oknach wymieniono szkła witrażowe, a w mazwerach – witraże.
III etap – Ochrona dziedzictwa kulturowego miasta Chełmno – zrealizowany w terminie październik 2011 – maj 2014 r. Prace obejmowały zdarcie zniszczonej posadzki, dzięki czemu zostały odsłonięte umieszczone pod nią cenne płyty nagrobne. Następnie wymieniono posadzkę na wykonaną z morawicy – popularnego polskiego kamienia w beżowym kolorze (wcześniej był kamień gotland). Wyłożono nim również posadzkę w Kaplicy Bożego Ciała (dotąd ułożone były płyty betonowe), prezbiterium i Kaplicy Matki Boskiej. Fragmentami zostawiono oryginalną posadzkę z flizów gotyckich. Ponadto w kościele zamontowano alarmową instalację przeciwpożarową.

 

Finansowanie

Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Chełmnie. Fot. P. Sikorska.

Finansowanie prac odbywało się z wykorzystaniem środków Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego oraz Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego 2007–2013 r.

I Etap – rewitalizacja zabytków architektury miasta Chełmna.
Współfinansowanie ze Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego.
Działanie: 1.4. Rozwój turystyki i kultury.
Dziedzina: turystyka.
Całkowita wartość inwestycji: 3 947 542,31 zł.
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego: 2 935 957,73 zł.
Beneficjent: Gmina Miasta Chełmno.
Partnerzy projektu: parafia Rzymsko-Katolicka pw. Wniebowzięcia NMP, Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia).

II etap – Ochrona dziedzictwa kulturowego miasta Chełmno.
Współfinansowanie z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego 2007–2013.
Działanie: 3.3. Rozwój infrastruktury kultury.
Dziedzina: kultura i sztuka.
Całkowita wartość inwestycji: 14 002 672,18 zł.
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego: 8 930 156,69 zł.
Budżet jednostek samorządu terytorialnego: 2 088 644,60 zł.
Budżet Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego 1 325 609,49 zł.

Wnętrze Kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Chełmnie. Fot. P. Sikorska.

Beneficjent: Gmina Miasta Chełmno.

III etap – Ochrona dziedzictwa kulturowego miasta Chełmno.
Współfinansowanie z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego 2007–2013.

Działanie: 3.3. Rozwój infrastruktury kultury.
Dziedzina: kultura i sztuka.
Całkowita wartość inwestycji: 13 627 306,75 zł.
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego: 8 857 749,38 zł.
Budżet Gminy Miasta Chełmno: 3 525 921,66 zł.
Wartość inwestycji realizowana przez partnerów projektu, w tym wkład własny partnerów projektu: 1 243 635,71 zł.
Beneficjent: Gmina Miasta Chełmno.
Partnerzy projektu: parafia Rzymsko-Katolicka pw. Wniebowzięcia NMP, Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia Wincentego a Paulo Prowincja Chełmińsko-Poznańska, Powiat Chełmiński.

 

Efekty
Efekty prowadzonych prac przybrały wiele wymiarów. Wszystkie działania podjęte w ramach projektu przyczyniły się do powstrzymania degradacji Kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Chełmnie, poprawy jego estetyki, ożywienia ruchu turystycznego oraz wzmocnienia więzi społecznej łączącej mieszkańców z tym cennym zabytkiem. Ponadto dzięki przeprowadzonym pracom Chełmno pozyskało wcześniej niedostępną dla zwiedzających wieżę kościoła farnego pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, największej i najcenniejszej świątyni chełmińskiej, w której przechowywane są m.in. relikwie św. Walentego. Z wieży tej rozciąga się widok na średniowieczną część miasta oraz na dolinę Wisły. Należy także wspomnieć o nawiązaniu prężnej współpracy władz lokalnych z Parafią Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Chełmnie, w celu przeprowadzenia wieloetapowych i wieloletnich działań. Jest to niezwykle istotne z uwagi na fakt, że samodzielnie ani Kościół, ani samorząd same nie udźwigną ciężaru odnawiania zabytków. Szczególnie w mieście stosunkowo niewielkim, ale bogatym w zabytki jak Chełmno.
Pomimo wszystkich podjętych działań chełmińska fara wymaga nadal ogromnych nakładów finansowych. Obecnie Partnerzy przygotowują kolejny etap inwestycji obejmujący m.in. kontynuację prac konserwatorskich i restauratorskich przy ołtarzu głównym z kościoła farnego pw. Wniebowzięcia NMP w Chełmnie.

 

Autor: Paulina Sikorska

Print Friendly, PDF & Email
Czy artykuł był pomocny?
Powiązane Baza Wiedzy (5)
Powiązane Ścieżki działania (2)
Powiązane Dobre Praktyki (3)
Powiązane Narzędzia (0)
Powiązane Akty Prawne (0)
Powiązane Rewitalizacja (0)
Powiązane Publikacje (0)

Zobacz także

Wpisz czego szukasz