W Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) można było w perspektywie budżetowej 2007–2013 i w ramach obecnej perspektywy 2014–2020 realizować projekty infrastrukturalne m.in. z zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego. Wnioski można składać w naborze dla VIII Osi Priorytetowej Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury.
Co istotne dla zakresu programu, celem tej osi priorytetowej jest ochrona i rozwój dziedzictwa kulturowego, zarówno materialnego, jak i niematerialnego. Oznacza to, że wnioski o dofinansowanie mogą dotyczyć inwestycji obejmujących ochronę zabytków, a także rozwój szeroko pojętych zasobów kultury.
Podstawowe zasady działania programu
Finansowanie:
POIiŚ jest finansowany z trzech źródeł:
- Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego,
- Funduszu Spójności,
- środków krajowych.
Dofinansowanie podzielono pomiędzy dwa regiony:
- lepiej rozwinięte – województwo mazowieckie, gdzie przewidziano alokację w wysokości 63 449 792 euro – minimalny wkład środków krajowych to 20%,
- słabiej rozwinięte – pozostałe województwa, gdzie alokacja wynosi 490 047 257 euro – minimalny wkład środków krajowych w 15 słabiej rozwiniętych województwach to 15%.
Instytucją pośredniczącą jest Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Kto może składać wnioski:
- Instytucje kultury (państwowe oraz współprowadzone przez ministra właściwego ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego).
- Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych oraz archiwa państwowe.
- Szkoły i uczelnie artystyczne prowadzone i nadzorowane przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
- Szkoły artystyczne prowadzone przez jednostki samorządu terytorialnego oraz jednostki samorządu terytorialnego na rzecz szkół artystycznych.
- Jednostki samorządu terytorialnego oraz samorządowe instytucje kultury.
- Organizacje pozarządowe.
- Kościoły i związki wyznaniowe (tylko w zakresie ruchomych i nieruchomych obiektów zabytkowych).
- Podmioty zarządzające obiektami indywidualnie wpisanymi na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO inne niż wymienione w punktach a–g.
Na co można składać wnioski:
- Prace konserwatorskie, restauratorskie oraz roboty budowlane przy obiektach i na obszarach zabytkowych i zespołach tych obiektów oraz w ich otoczeniu.
- Rozbudowa, przebudowa i remont niezabytkowej infrastruktury na cele działalności kulturalnej, edukacji artystycznej, archiwów.
- Zakup trwałego wyposażenia do prowadzenia działalności kulturalnej, w tym edukacji artystycznej oraz realizacji prac konserwatorskich.
- Tworzenie i modernizacja wystaw stałych.
- Ochrona i zachowanie zabytkowych ogrodów i parków.
- Konserwacja zabytków ruchomych oraz zabytkowych muzealiów, starodruków, księgozbiorów, materiałów bibliotecznych, archiwalnych i zbiorów audiowizualnych (w tym filmowych) oraz ich ochrona i udostępnienie poprzez proces digitalizacji.
- Zabezpieczenie obiektów przed kradzieżą i zniszczeniem.
- Rozbudowa, przebudowa i remont pomieszczeń lub obiektów z przeznaczeniem na magazyny studyjne.
Co najważniejsze w ramach naboru możliwe jest łączenie różnych typów działań. Dzięki temu można wystąpić nie tylko o środki na rewaloryzację, remont czy konserwację obiektu zabytkowego, ale również zadbać o jego pełne przywrócenie do życia, wyposażając go w sprzęt niezbędny do dalszego funkcjonowania, organizację i wykonanie wystawy, konserwację i digitalizację cennych zbiorów, tym samym podnosząc standard korzystania z dotychczasowych zasobów.
Ze środków POIiŚ nie można sfinansować:
- budowy od podstaw nowej infrastruktury kulturalnej,
- obiektów przeznaczonych na cele: mieszkaniowe, sportowe, administracji publicznej, związane z ochroną zdrowia, infrastrukturą opiekuńczo-wychowawczą oraz targową,
- zakupu wydawnictw do bibliotek oraz zakupu muzealiów,
- kompleksowej rewitalizacji przestrzeni miejskich,
- działalności stricte dydaktycznej.
Nabory:
W 2016 roku odbył się nabór dla regionów słabiej rozwiniętych, a następnie, latem dla obu regionów, w 2017 roku odbyły się kolejne dwa nabory (data zakończenia 4.05.2017r.). W ostatnich naborach wpłynęło łącznie 198 projektów o koszcie całkowitym 3186 mln złotych i wnioskowanej kwocie dofinansowania z UE wynoszącej 2294 mln złotych. Do czerwca 2017 roku podpisano 81 umów z beneficjentami. Tym samym rozdysponowano 1,09 mld zł unijnego dofinansowania w ramach VIII Osi priorytetowej.
Warunki dodatkowe:
Tryb wyboru projektów – konkursowy, osobno dla dwóch regionów: województwa mazowieckiego i pozostałych województw.
Maksymalny procentowy poziom dofinansowania wydatków kwalifikowalnych na poziomie projektu (możliwe jest współfinansowanie z budżetu państwa):
- państwowe jednostki budżetowe – 100%,
- państwowe oraz współprowadzone przez ministra właściwego ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego instytucje kultury, uczelnie artystyczne – 100%,
- pozostali beneficjenci zależnie od regionu – 80 (województwo mazowieckie) lub 85% (pozostałe województwa).
Minimalna wartość dla obu regionów – 2 mln euro kosztów całkowitych projektu.
Maksymalna wielkość dofinansowania dla obu regionów – 5 mln euro kosztów całkowitych projektu (10 mln euro dla projektów znajdujących się na liście UNESCO).
W ramach konkursu dopuszcza się następujące Główne Typy Projektów, które zostały wyodrębnione ze względu na główny zakres projektu:
- Infrastruktura zabytkowa – dotyczy działań przy zabytkach ruchomych i nieruchomych, tj. wpisanych do Rejestru zabytków, wpisanych na Listę Skarbów Dziedzictwa, wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, uznanych przez Prezydenta RP za Pomnik Historii oraz zabytkowych muzealiów, starodruków, księgozbiorów, materiałów bibliotecznych, archiwalnych i zbiorów audiowizualnych (dominujący – powyżej 60% udział kosztów w kosztach całkowitych projektu). Działania przy niezabytkowej infrastrukturze kultury oraz zakup sprzętu i wyposażenia mogą stanowić wyłącznie element projektu.
- Infrastruktura niezabytkowa – dotyczy działań przy niezabytkowej infrastrukturze kultury (dominujący – powyżej 60% udział kosztów w kosztach całkowitych projektu). Działania przy zabytkowej infrastrukturze i zakup sprzętu i wyposażenia mogą stanowić wyłącznie element projektu.
- Sprzęt i wyposażenie – dotyczy działań polegających na zakupie trwałego wyposażenia do prowadzenia działalności kulturalnej, w tym edukacji artystycznej oraz do realizacji prac konserwatorskich (100% udział kosztów w kosztach całkowitych projektu). W ramach tego Głównego Typu Projektu można ponosić wyłącznie koszty zakupu, dostawy, montażu i uruchomienia ww. sprzętu i wyposażenia oraz niezbędne do realizacji projektu koszty przygotowania dokumentacji, koszty zarządzania projektem, koszty informacji i promocji.
Wszystkie informacje pochodzą ze strony: http://poiis.mkidn.gov.pl/ , a także z podręczników: Szczegółowy opis osi priorytetowych Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014–2020, Fundusze Europejskie – Tysiące Powodów do Satysfakcji. Link do innych publikacji: http://poiis.mkidn.gov.pl/dowiedz-sie-wiecej/pobierz-poradniki-i-publikacje
POIiŚ 2007-2013
W latach 2007–2013 POIiŚ był największym programem pomocowym. Środki przeznaczone na jego realizację stanowiły 40% wszystkich dotacji, jakie Polska otrzymała z UE. W ramach tych środków zrealizowano wiele projektów z zakresu kultury, w tym odnoszących się do ochrony dziedzictwa kulturowego. W sumie poddano konserwacji 9231 obiektów i zbiorów zabytkowych oraz przebudowano/wybudowano 47 obiektów instytucji kultury, a także 37 budynków szkół i uczelni artystycznych. Przeznaczono na ten cel 2320 mln zł.
Do przykładów dobrych praktyk należą m.in.:
- Toruńska Starówka – ochrona i konserwacja dziedzictwa kulturowego UNESCO, budowa Europejskiego Centrum Solidarności,
- Muzeum Warszawskiej Pragi,
- rewaloryzacja i poprawa dostępności bazyliki i klasztoru oo. Bernardynów w Leżajsku,
- rewitalizacja i adaptacja na cele kulturalne byłej KWK Julia – Zadanie 1 projektu PW Stara Kopalnia,
- renowacja elewacji wschodniej Zamku Królewskiego w Warszawie,
- śląska internetowa biblioteka zbiorów zabytkowych.
i wiele innych projektów.
Rezultaty można obejrzeć m.in. na stronie poświęconej programowi: http://www.mapadotacji.gov.pl/projekty?wojewodztwo=all&powiat=&fundusz=&program=&dzialanie=508&beneficjent=&tytul=&lata=2007.
POIiŚ 2014-2020
Wśród projektów, które otrzymały dofinansowanie w ramach obecnej perspektywy finansowej znalazły się już:
- Muzeum Narodowe w Kielcach – pałac w muzeum i muzeum w pałacu,
- rewitalizacja folwarku w Bukowcu (Dolny Śląsk),
- renowacja i konserwacja drewnianych zabytków Archidiecezji Gnieźnieńskiej,
- konserwacja i rewitalizacja pocysterskiego klasztoru w Trzebnicy,
- wschodniosłowiańskie dziedzictwo kulturowe – konserwacja, renowacja digitalizacja drewnianych cerkwi i ich wyposażenia w Małopolsce, na Podkarpaciu, Lubelszczyźnie i Podlasiu,
- II etap ochrony i konserwacji dziedzictwa kulturowego na Toruńskiej Starówce,
- modernizacja budynku Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu, w tym konserwacja i digitalizacja cennych zasobów bibliotecznych,
- rewaloryzacja i modernizacja zabytkowych, drewnianych budynków Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem.
oraz wiele innych projektów.
Zaskoczeniem było niewykorzystanie w naborze ubiegłorocznym wszystkich środków przeznaczonych na projekty zgłaszane w ramach VIII Osi przez region lepiej rozwinięty, czyli województwo mazowieckie. Dofinansowanie otrzymały największe instytucje, które złożyły wnioski: Zamek Królewski, Muzeum Łazienki Królewskie, Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie i Muzeum Niepodległości. W ramach naboru zakończonego 4 maja 2017 roku znalazły się projekty spoza Warszawy: Zespół Pałacowo-Parkowy w Kozienicach, Rewaloryzacja Parku Miejskiego „Aleksandria” w Siedlcach, parafia rzymskokatolicka pw. Opieki Najświętszej Maryi Panny w Radomiu, siedziba zespołu Mazowsze – Pałac Karolin w Otrębusach, Osada Fabryczna w Żyrardowie. Świadczy to jednak o wciąż małym zainteresowaniu programem na terenie województwa.


Autor: Barbara Kozłowska