Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014–2020

W Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) można było w perspektywie budżetowej 2007–2013 i w ramach obecnej perspektywy 2014–2020 realizować projekty infrastrukturalne m.in. z zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego. Wnioski można składać w naborze dla VIII Osi Priorytetowej Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury.

Co istotne dla zakresu programu, celem tej osi priorytetowej jest ochrona i rozwój dziedzictwa kulturowego, zarówno materialnego, jak i niematerialnego. Oznacza to, że wnioski o dofinansowanie mogą dotyczyć inwestycji obejmujących ochronę zabytków, a także rozwój szeroko pojętych zasobów kultury.

Podstawowe zasady działania programu

Finansowanie:

POIiŚ jest finansowany z trzech źródeł:

• Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego,
• Funduszu Spójności,
• środków krajowych.

Dofinansowanie podzielono pomiędzy dwa regiony:

• lepiej rozwinięte – województwo mazowieckie, gdzie przewidziano alokację w wysokości 63 449 792 euro – minimalny wkład środków krajowych to 20%,
• słabiej rozwinięte – pozostałe województwa, gdzie alokacja wynosi 490 047 257 euro – minimalny wkład środków krajowych w 15 słabiej rozwiniętych województwach to 15%.

Instytucją pośredniczącą jest Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Kto może składać wnioski:

1. Instytucje kultury (państwowe oraz współprowadzone przez ministra właściwego ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego).
2. Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych oraz archiwa państwowe.
3. Szkoły i uczelnie artystyczne prowadzone i nadzorowane przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
4. Szkoły artystyczne prowadzone przez jednostki samorządu terytorialnego oraz jednostki samorządu terytorialnego na rzecz szkół artystycznych.
5. Jednostki samorządu terytorialnego oraz samorządowe instytucje kultury.
6. Organizacje pozarządowe.
7. Kościoły i związki wyznaniowe (tylko w zakresie ruchomych i nieruchomych obiektów zabytkowych).
8. Podmioty zarządzające obiektami indywidualnie wpisanymi na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO inne niż wymienione w punktach a–g.

Na co można składać wnioski:

1. Prace konserwatorskie, restauratorskie oraz roboty budowlane przy obiektach i na obszarach zabytkowych i zespołach tych obiektów oraz w ich otoczeniu.
2. Rozbudowa, przebudowa i remont niezabytkowej infrastruktury na cele działalności kulturalnej, edukacji artystycznej, archiwów.
3. Zakup trwałego wyposażenia do prowadzenia działalności kulturalnej, w tym edukacji artystycznej oraz realizacji prac konserwatorskich.
4. Tworzenie i modernizacja wystaw stałych.
5. Ochrona i zachowanie zabytkowych ogrodów i parków.
6. Konserwacja zabytków ruchomych oraz zabytkowych muzealiów, starodruków, księgozbiorów, materiałów bibliotecznych, archiwalnych i zbiorów audiowizualnych (w tym filmowych) oraz ich ochrona i udostępnienie poprzez proces digitalizacji.
7. Zabezpieczenie obiektów przed kradzieżą i zniszczeniem.
8. Rozbudowa, przebudowa i remont pomieszczeń lub obiektów z przeznaczeniem na magazyny studyjne.

Co najważniejsze w ramach naboru możliwe jest łączenie różnych typów działań. Dzięki temu można wystąpić nie tylko o środki na rewaloryzację, remont czy konserwację obiektu zabytkowego, ale również zadbać o jego pełne przywrócenie do życia, wyposażając go w sprzęt niezbędny do dalszego funkcjonowania, organizację i wykonanie wystawy, konserwację i digitalizację cennych zbiorów, tym samym podnosząc standard korzystania z dotychczasowych zasobów.

Ze środków POIiŚ nie można sfinansować:

• budowy od podstaw nowej infrastruktury kulturalnej,
• obiektów przeznaczonych na cele: mieszkaniowe, sportowe, administracji publicznej, związane z ochroną zdrowia, infrastrukturą opiekuńczo-wychowawczą oraz targową,
• zakupu wydawnictw do bibliotek oraz zakupu muzealiów,
• kompleksowej rewitalizacji przestrzeni miejskich,
• działalności stricte dydaktycznej.

Nabory:

W 2016 roku odbył się nabór dla regionów słabiej rozwiniętych, a następnie, latem dla obu regionów, w 2017 roku odbyły się kolejne dwa nabory (data zakończenia 4.05.2017r.). W ostatnich naborach wpłynęło łącznie 198 projektów o koszcie całkowitym 3186 mln złotych i wnioskowanej kwocie dofinansowania z UE wynoszącej 2294 mln złotych. Do czerwca 2017 roku podpisano 81 umów z beneficjentami. Tym samym rozdysponowano 1,09 mld zł unijnego dofinansowania w ramach VIII Osi priorytetowej.

Warunki dodatkowe:

Tryb wyboru projektów – konkursowy, osobno dla dwóch regionów: województwa mazowieckiego i pozostałych województw.

Maksymalny procentowy poziom dofinansowania wydatków kwalifikowalnych na poziomie projektu (możliwe jest współfinansowanie z budżetu państwa):

• państwowe jednostki budżetowe – 100%,
• państwowe oraz współprowadzone przez ministra właściwego ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego instytucje kultury, uczelnie artystyczne – 100%,
• pozostali beneficjenci zależnie od regionu – 80 (województwo mazowieckie) lub 85% (pozostałe województwa).

Minimalna wartość dla obu regionów – 2 mln euro kosztów całkowitych projektu.

Maksymalna wielkość dofinansowania dla obu regionów – 5 mln euro kosztów całkowitych projektu (10 mln euro dla projektów znajdujących się na liście UNESCO).

W ramach konkursu dopuszcza się następujące Główne Typy Projektów, które zostały wyodrębnione ze względu na główny zakres projektu:

1. Infrastruktura zabytkowa – dotyczy działań przy zabytkach ruchomych i nieruchomych, tj. wpisanych do Rejestru zabytków, wpisanych na Listę Skarbów Dziedzictwa, wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, uznanych przez Prezydenta RP za Pomnik Historii oraz zabytkowych muzealiów, starodruków, księgozbiorów, materiałów bibliotecznych, archiwalnych i zbiorów audiowizualnych (dominujący – powyżej 60% udział kosztów w kosztach całkowitych projektu). Działania przy niezabytkowej infrastrukturze kultury oraz zakup sprzętu i wyposażenia mogą stanowić wyłącznie element projektu.
2. Infrastruktura niezabytkowa – dotyczy działań przy niezabytkowej infrastrukturze kultury (dominujący – powyżej 60% udział kosztów w kosztach całkowitych projektu). Działania przy zabytkowej infrastrukturze i zakup sprzętu i wyposażenia mogą stanowić wyłącznie element projektu.
3. Sprzęt i wyposażenie – dotyczy działań polegających na zakupie trwałego wyposażenia do prowadzenia działalności kulturalnej, w tym edukacji artystycznej oraz do realizacji prac konserwatorskich (100% udział kosztów w kosztach całkowitych projektu). W ramach tego Głównego Typu Projektu można ponosić wyłącznie koszty zakupu, dostawy, montażu i uruchomienia ww. sprzętu i wyposażenia oraz niezbędne do realizacji projektu koszty przygotowania dokumentacji, koszty zarządzania projektem, koszty informacji i promocji.

Wszystkie informacje pochodzą ze strony: http://poiis.mkidn.gov.pl/ , a także z podręczników: Szczegółowy opis osi priorytetowych Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014–2020, Fundusze Europejskie – Tysiące Powodów do Satysfakcji. Link do innych publikacji: http://poiis.mkidn.gov.pl/dowiedz-sie-wiecej/pobierz-poradniki-i-publikacje

POIiŚ 2007-2013

W latach 2007–2013 POIiŚ był największym programem pomocowym. Środki przeznaczone na jego realizację stanowiły 40% wszystkich dotacji, jakie Polska otrzymała z UE. W ramach tych środków zrealizowano wiele projektów z zakresu kultury, w tym odnoszących się do ochrony dziedzictwa kulturowego. W sumie poddano konserwacji 9231 obiektów i zbiorów zabytkowych oraz przebudowano/wybudowano 47 obiektów instytucji kultury, a także 37 budynków szkół i uczelni artystycznych. Przeznaczono na ten cel 2320 mln zł.

Do przykładów dobrych praktyk należą m.in.:

• Toruńska Starówka – ochrona i konserwacja dziedzictwa kulturowego UNESCO, budowa Europejskiego Centrum Solidarności,
• Muzeum Warszawskiej Pragi,
• rewaloryzacja i poprawa dostępności bazyliki i klasztoru oo. Bernardynów w Leżajsku,
• rewitalizacja i adaptacja na cele kulturalne byłej KWK Julia – Zadanie 1 projektu PW Stara Kopalnia,
• renowacja elewacji wschodniej Zamku Królewskiego w Warszawie,
• śląska internetowa biblioteka zbiorów zabytkowych.

i wiele innych projektów.

Rezultaty można obejrzeć m.in. na stronie poświęconej programowi: http://www.mapadotacji.gov.pl/projekty?wojewodztwo=all&powiat=&fundusz=&program=&dzialanie=508&beneficjent=&tytul=&lata=2007.

POIiŚ 2014-2020

Wśród projektów, które otrzymały dofinansowanie w ramach obecnej perspektywy finansowej znalazły się już:

• Muzeum Narodowe w Kielcach – pałac w muzeum i muzeum w pałacu,
• rewitalizacja folwarku w Bukowcu (Dolny Śląsk),
• renowacja i konserwacja drewnianych zabytków Archidiecezji Gnieźnieńskiej,
• konserwacja i rewitalizacja pocysterskiego klasztoru w Trzebnicy,
• wschodniosłowiańskie dziedzictwo kulturowe – konserwacja, renowacja digitalizacja drewnianych cerkwi i ich wyposażenia w Małopolsce, na Podkarpaciu, Lubelszczyźnie i Podlasiu,
• II etap ochrony i konserwacji dziedzictwa kulturowego na Toruńskiej Starówce,
• modernizacja budynku Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu, w tym konserwacja i digitalizacja cennych zasobów bibliotecznych,
• rewaloryzacja i modernizacja zabytkowych, drewnianych budynków Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem.

oraz wiele innych projektów.

Zaskoczeniem było niewykorzystanie w naborze ubiegłorocznym wszystkich środków przeznaczonych na projekty zgłaszane w ramach VIII Osi przez region lepiej rozwinięty, czyli województwo mazowieckie. Dofinansowanie otrzymały największe instytucje, które złożyły wnioski: Zamek Królewski, Muzeum Łazienki Królewskie, Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie i Muzeum Niepodległości. W ramach naboru zakończonego 4 maja 2017 roku znalazły się projekty spoza Warszawy: Zespół Pałacowo-Parkowy w Kozienicach, Rewaloryzacja Parku Miejskiego „Aleksandria” w Siedlcach, parafia rzymskokatolicka pw. Opieki Najświętszej Maryi Panny w Radomiu, siedziba zespołu Mazowsze – Pałac Karolin w Otrębusach, Osada Fabryczna w Żyrardowie. Świadczy to jednak o wciąż małym zainteresowaniu programem na terenie województwa.

Autor: Barbara Kozłowska